Βιοηθική και παρένθετες μητέρες

Καίτη Βασιλάκου: Βιοηθική και παρένθετες μητέρες   Μέσα σ’ ένα φυσικό περιβάλλον που φαίνεται ότι δεν προέβλεπε τέτοιες εξελίξεις, άνοιξε ο άνθρωπος τη δική του παρένθεση που ονομάζουμε πολιτισμό, με στόχο ασυνείδητο αρχικά και μετά απολύτως συνειδητό να βελτιώσει την καθημερινότητά του, τη σκέψη και τη γνώση του.

Σε ένα πράγμα ωστόσο παρέμεινε ο ίδιος από την αρχή της εξέλιξής του: στον τρόπο που φέρνει ζωή στον κόσμο, που τη συντηρεί και που την αποχαιρετά μετά τη λήξη της.

Τις τελευταίες δεκαετίες όμως με τη ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας και τη συνεργασία της με τις παραδοσιακές επιστήμες η ζωή δέχτηκε έξωθεν δραματικές επεμβάσεις, μπροστά στις οποίες η ανθρωπότητα βρέθηκε ψυχολογικά απροετοίμαστη.

Πόσο κουράγιο πρέπει να διαθέτει κανείς παραδείγματος χάριν για να πει στους γιατρούς να αφήσουν τον αγαπημένο του άνθρωπο να πεθάνει και να μην παρατείνουν μια ζωή φυτού με τα σύγχρονα μηχανήματα;........

Πώς μπορεί να επιτρέψει σε μια κλινικά νεκρή γυναίκα να παραμείνει διασωληνωμένη ζωντανή για να κυοφορήσει ο αυτόματος μηχανισμός της το ολίγων εβδομάδων έμβρυο που βρίσκεται στη μήτρα της;

Πόσο φυσικό βρίσκει να έχει κυοφορήσει το παιδί του όχι η γυναίκα του αλλά η πεθερά του; Πόσο εύκολο είναι να χωνέψει ότι έχει δίδυμα παιδιά, εκ των οποίων το ένα γεννήθηκε πριν τέσσερα χρόνια και το άλλο πριν δυο μήνες; Πώς να εξηγήσει στο δεύτερο παιδί του ότι το γέννησε όχι ακριβώς επειδή το ήθελε, αλλά για να σώσει το άρρωστο πρωτότοκό του; Και βέβαια πώς είναι δυνατόν να μείνει αδιάφορος μπροστά στις φοβερές δυνατότητες που ανοίγονται τώρα με την κλωνοποίηση;

Η ηθική μιας συγκεκριμένης κοινωνίας είναι αυτή που έχει η πλειοψηφία των μελών της μετά από δοκιμές και φιλτράρισμα ιδεών και αξιών δια μέσου των αιώνων. Δυστυχώς η εποχή μας δεν έχει αυτή την πολυτέλεια του χρόνου, διότι οι δυνατότητες που μας δίνει σήμερα η επιστήμη σε συνεργασία με την τεχνολογία είναι πολλές, είναι καινούργιες και υπόσχονται όλες τη βελτίωση της ζωής μας. Προϋποθέτουν όμως αυτές οι νέες δυνατότητες και αλλαγή της νοοτροπίας μας και εδώ εμφανίζεται το πρόβλημα.

Η Βιοηθική, το νέο αυτό παρακλάδι της Ηθικής που αποτελεί κλάδο της Φιλοσοφίας, έρχεται να βοηθήσει το σύγχρονο άνθρωπο να απεμπλακεί από τα αδιέξοδα και την αμηχανία που του προκαλεί η ραγδαία επιστημονική εξέλιξη ως προς το θέμα της ανθρώπινης ζωής.

Δυστυχώς όσοι αυτοβούλως προσφέρονται να μας πουν τη γνώμη τους σε θέματα Βιοηθικής είναι άνθρωποι διαφορετικών ιδεολογιών, προσανατολισμών και πεποιθήσεων με αντιφατικές μεταξύ τους θέσεις.

Αυτό είναι αναμενόμενο, εφόσον τη Βιοηθική, ως μέρος της Φιλοσοφίας, μπορεί να την υπηρετήσει ο οποιοσδήποτε φιλόδοξος διανοούμενος, σε αντίθεση με την Επιστήμη που απαιτεί ειδικές γνώσεις και ένα τουλάχιστον πτυχίο πανεπιστημίου. Και εκτός από τους αυτόκλητους φιλοσόφους έχουμε και τους εκπροσώπους των οργανωμένων εκκλησιών, οι οποίοι έχουν αυθαιρέτως πάρει το δικαίωμα να μιλούν περί Ηθικής, δικαίωμα που τους έχουν παραχωρήσει τα εξ αποκαλύψεως ιερά βιβλία τους.

Τη μεγαλύτερη πολεμική έχει υποστεί, όπως ξέρουμε , η δυνατότητα κλωνοποίησης του ανθρώπου. Δεν θα ασχοληθώ με τις αντιρρήσεις των θρησκευόμενων που ισχυρίζονται ότι αυτό δεν το θέλει ο Θεός. Πρώτο διότι άγνωστες είναι οι βουλές του και δεύτερο διότι, όταν γράφτηκαν τα ιερά βιβλία, ούτε ίχνος υποψίας δεν περνούσε από το μυαλό των συγγραφέων ότι κάποτε θα φτάναμε στην εποχή της κλωνοποίησης. Και τρίτο και σημαντικότερο, κανείς δεν έχει λάβει την άδεια από την Ανώτερη Δύναμη να μεταφέρει επισήμως τις απόψεις της στους ανθρώπους.

Η κλωνοποίηση των ανθρώπων ωστόσο πρέπει να είναι αντικείμενο της Βιοηθικής, επειδή είναι μια δυνατότητα ζωής πρωτόγνωρη και ο άνθρωπος δεν είναι πειραματόζωο για να παίζουμε μαζί του βιολογικά παιχνίδια. Πριν όμως την καταδικάσουμε, πρέπει να σκεφτούμε πολύ.

Ίσως υπάρχουν περιπτώσεις που η ανθρώπινη κλωνοποίηση θα ήταν ευλογία για κάποιους γονείς. Μια άλλη περίπτωση, λιγότερο ακραία αυτή, είναι η δυνατότητα να αναπαραχθούν υγιή ανθρώπινα όργανα που θα αντικαταστήσουν τα άρρωστα και τα κατεστραμμένα. Εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο προσεύχονται σήμερα να γίνει εφικτό κάτι τέτοιο που θα σώσει τη ζωή τους και θα λυτρώσει από την αγωνία και τη θλίψη αυτούς και την οικογένειά τους.

Μολονότι η ανθρώπινη κλωνοποίηση είναι επίσημα απαγορευμένη παντού, όλοι υποψιαζόμαστε ότι κάπου, σε κάποια εργαστήρια κάποιοι πειραματίζονται μαζί της. Και αυτή είναι μια τρομαχτική εκδοχή, αν όλα αυτά γίνονται κρυφά και για σκοπούς που δεν θέλουμε ούτε να σκεφτούμε.

Και βέβαια ας μην ξεχνάμε και το παράνομο εμπόριο ανθρώπινων οργάνων, φρούτο κι αυτό της εποχής μας, που οδηγεί στον ακρωτηριασμό και άλλοτε και στο θάνατο ανθρώπους φτωχούς ή παιδιά που απάγονται για το σκοπό αυτό. Έτσι όπως δείχνουν τα πράγματα, αυτοί που επωφελούνται σήμερα από τις προόδους της επιστήμης είναι οι πλούσιοι , ενώ οι φτωχοί, όχι μόνο δεν μπορούν να βελτιώσουν την υγεία τους, αλλά αντίθετα αρκετοί τη χάνουν, όταν προσφέρονται να πουλήσουν ένα νεφρό ή ένα μάτι τους. Αυτό φυσικά θα σταματήσει, όταν η επιστήμη θα μπορεί με την κλωνοποίηση να αναπαράγει υγιή όργανα από τα κύτταρα του ίδιου του αρρώστου.

Πάντως για άλλη μια φορά επιβεβαιώνεται ότι το καλό και το κακό δεν μπορούν να διαχωριστούν εύκολα και ότι αυτό που

μπορεί να βοηθήσει τον άνθρωπο, να τον ανακουφίσει και να του προσφέρει μια ποιότητα ζωής, κάποιοι άλλοι είναι έτοιμοι να το εμπορευτούν. Τουλάχιστον ας το εμπορεύονται νόμιμα για να μην έχουμε παρατράγουδα.

Στην Ινδία, στην πόλη Ανάντ, η επιχείρηση που εδώ και λίγα χρόνια έχει στήσει η γυναικολόγος δρ Νάυνα Πατέλ μαζί με το σύζυγό της, είναι καθ’ όλα νόμιμη.

Η πόλη Ανάντ βρίσκεται βορειοδυτικά της χώρας και έχει πληθυσμό 130.000 κατοίκων. Εκεί έχει στήσει το ζεύγος Πατέλ την επιχείρησή του, την «Κλινική Γονιμότητας». Ο σύζυγος κλείνει τα συμβόλαια, η σύζυγος πραγματοποιεί τις επεμβάσεις. Πλούσιες γυναίκες απ’ όλο τον κόσμο έρχονται εδώ με την ελπίδα να λύσουν το πρόβλημά τους, να αποχτήσουν δηλαδή ένα παιδί που θα το κυοφορήσουν ντόπιες γυναίκες, φτωχές Ινδές που έτσι λύνουν κι αυτές το δικό τους πρόβλημα, που στην προκειμένη περίπτωση είναι το οικονομικό.

Οι νόμοι του εμπορίου ισχύουν λοιπόν εδώ στο ακέραιο: ζήτηση, προσφορά, διαμεσολαβητές. Και φυσικά υπάρχει και η ανάλογη διαφήμιση: προ καιρού η γνωστή Όπρα Γουίνφρεϊ φιλοξένησε τη δόκτορα Πατέλ στην εκπομπή της, την οποία παρακολούθησαν περίπου είκοσι εκατομμύρια τηλεθεατές.

Σήμερα οι πλούσιες πλην άκαρπες γυναίκες συρρέουν στην πόλη Ανάντ μαζί με τους συζύγους τους και σε λίγο καιρό, αν όλα πάνε καλά, αποχτούν το μωρό τους που τους το έχει γεννήσει μια Ινδή. Καμιά φορά, αν ο πολυάσχολος σύζυγος εμποδίζεται να έρθει λόγω επαγγελματικών υποχρεώσεων, παραδίδει το κατεψυγμένο σπέρμα του στη σύζυγο για τα περαιτέρω.

Η όλη επιχείρηση στοιχίζει 22.000 δολάρια (17.000 ευρώ). Αν γεννηθούν δίδυμα, η τιμή ανεβαίνει κατά 25%. 7.500 δολάρια παίρνει η παρένθετη μητέρα, ποσό τεράστιο, αν σκεφτεί κανείς ότι ένας εργάτης στην Ινδία μπορεί να βγάλει αυτά τα χρήματα μετά από δέκα χρόνια εργασίας. Η αντίστοιχη διαδικασία στις Ηνωμένες Πολιτείες , από όπου προέρχεται το 60% των πελατών της κλινικής, στοιχίζει 150.000 δολάρια.

Η πελάτισσα μένει στο ξενοδοχείο Μέντικαλ Τουρίστ και εν τω μεταξύ αναζητείται η παρένθετη μητέρα. Όταν βρεθεί, συγχρονίζεται ο κύκλος ωορρηξίας των δύο γυναικών με ενέσεις ορμονών. Κατόπιν η δόκτωρ Πατέλ αφαιρεί ωάρια της πελάτισσας, τα γονιμοποιεί με το σπέρμα του συζύγου της και εναποθέτει γύρω στα τέσσερα με πέντε στη μήτρα της παρένθετης μητέρας. Αργότερα αφαιρεί μερικά. Οι μισές από αυτές τις προσπάθειες πετυχαίνουν με την πρώτη και στις γεννήσεις η μία στις δύο φέρνει δίδυμα μωρά.

Ο χώρος που γίνεται αυτή η διαδικασία απέχει πολύ από τα δυτικά στάνταρ υγιεινής, αλλά αυτό δεν φαίνεται να ανακόπτει την επιθυμία των άτεκνων ζευγαριών για ένα μωρό. Καθημερινά το ζεύγος Πατέλ δέχεται γύρω στα εκατό ηλεκτρονικά μηνύματα από πελάτες που θέλουν να αποχτήσουν παιδί με αυτό τον τρόπο.

Η δόκτωρ Πατέλ λέει: «Δεν παίζω το Θεό. Κάνω αυτό που μπορεί να μας προφέρει η επιστήμη». Οι επιλογές της είναι αυστηρές. Δεν δέχεται ομοφυλόφιλους,-ες, δεν δέχεται γυναίκες άνω των 53 ετών ούτε γυναίκες που βρίσκουν πιο σικ ή πιο πρακτικό να αποχτήσουν το παιδί τους με αυτό τον τρόπο. «Η παρένθετη μητέρα δεν είναι lifestyle, είναι η τελευταία ελπίδα», λέει.

Γύρω στις τριάντα Ινδές γονιμοποιημένες με αυτό τον τρόπο

μένουν δέκα μήνες σ’ ένα σπίτι για παρένθετες μητέρες, μέχρι την αίσια έκβαση της επιχείρησης. Μια από αυτές είναι η Ντίκσα, 27 χρονών. Στο δωμάτιό της είναι κρεμασμένη η τεράστια φωτογραφία ενός μωρού.

«Αυτό είναι το μωράκι μου», λέει. Έκλαψε, όταν μετά τη γέννα το παρέδωσε στους εντολοδόχους γονείς, ένα ζευγάρι Ιάπωνες. Όμως θα ξαναγίνει παρένθετη μητέρα, γιατί με τα χρήματα που θα συγκεντρώσει, θα μπορέσει αργότερα να σπουδάσει τα παιδιά της.

Τα ερωτήματα που προκύπτουν από αυτή την είδηση είναι αυτονόητα:

Ποιος αποφασίζει ποιοι μπορούν να γίνουν γονείς; Κάποτε αυτό το αποφάσιζε η φύση. Σήμερα ποιος;

Αν μια γυναίκα μειωμένης αντίληψης έχει το δικαίωμα να γίνει μητέρα, πράγμα που σημαίνει ότι αμέσως μετά θα επέμβει η πολιτεία για να σώσει το μωρό, γιατί να μην το έχει μια ευφυής γυναίκα πενήντα τεσσάρων ετών;

Αν μια γυναίκα το βρίσκει πιο σικ να της γεννήσει μια παρένθετη μητέρα το παιδί της, είναι βέβαιο ότι δεν θα βρεθεί κανείς γιατρός να ικανοποιήσει την επιθυμία της;

Αν μια γυναίκα κυοφορεί επί πληρωμή το μωρό κάποιων άλλων, γιατί κλαίει μετά;

Σε αυτά και σε άλλα πολλά ερωτήματα καλείται η Βιοηθική να δώσει απαντήσεις. Αλλά μέχρι να ομονοήσουν όλοι εκείνοι που δηλώνουν ειδικοί επί του θέματος, ο κόσμος μάλλον θα έχει βρει από μόνος του τις απαντήσεις και αυτές θα εναρμονίζονται με τις ανάγκες του και με τις προσδοκίες του για μια καλύτερη ζωή.           Καίτη Βασιλάκου