Παράδειγμα περιβαλλοντικής καταστροφής σε σύντομο χρόνο
Σε ένα από τα πιο απομονωμένα μέρη του πλανήτη, άνθησε για εκατοντάδες χρόνια ένας μυστηριώδης πολιτισμός. Μέχρι που η προτίμησή τους στο ξύλο προκάλεσε περιβαλλοντική καταστροφή και την κατάρρευση της κοινωνίας τους. Αυτό πίστευαν μέχρι τώρα οι επιστήμονες για τη Νήσο του Πάσχα, αλλά φαίνεται πως έπεσαν έξω κατά 800 χρόνια.
Σύμφωνα με νέα επιστημονικά στοιχεία, το νησί, στη μέση του Νότιου Ειρηνικού, σε απόσταση 3.600 χιλιομέτρων από τις ακτές της Χιλής, κατοικήθηκε κοντά στο 1200, πολύ αργότερα από ό,τι πίστευαν μέχρι τώρα οι επιστήμονες. Όταν έφτασαν εκεί οι πρώτοι άποικοι, άρχισαν να στήνουν τα περίφημα λίθινα αγάλματα (καταστρέφοντας το περιβάλλον σε λίγα χρόνια...) που έκαναν τη Νήσο του Πάσχα διάσημη σε όλο τον κόσμο.
Ταχύτατες αλλαγές. Ο Τέρι Χαντ, επικεφαλής της έρευνας και καθηγητής Ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο της Χαβάης, λέει στην ηλεκτρονική έκδοση του National Geographic News ότι τα νέα ευρήματα αποδεικνύουν τους κινδύνους που κρύβει η ανθρώπινη δραστηριότητα σε απομονωμένα νησιά του Ειρηνικού. «Βλέπουμε ότι αυτές οι αλλαγές μπορούν να συμβούν πολύ γρήγορα και οι κάτοικοι μπορούν εύκολα να καταστρέψουν τους φυσικούς πόρους».
Ελάχιστη βλάστηση. Πριν φτάσουν οι πρώτοι άνθρωποι στο απομονωμένο νησί, το οποίο έχει έκταση 164 τετραγωνικών χιλιομέτρων, υπήρχαν στο έδαφός του 16 εκατομμύρια φοίνικες και πλούσια δάση που αποτελούνταν από 20 διαφορετικά φυτικά είδη. Όμως όταν έφτασαν οι πρώτοι Ολλανδοί άποικοι στη Νήσο του Πάσχα το 1722, το μόνο που βρήκαν ήταν οι τεράστιες απόκοσμες κεφαλές κι ένα τοπίο με ελάχιστη βλάστηση. Τα δέντρα του νησιού είχαν όλα κοπεί....... Το νησί έχει μείνει στην ιστορία ως παράδειγμα περιβαλλοντικής καταστροφής που προκαλείται από τους κατοίκους και αφανίζει τον πολιτισμό τους. Σήμερα ανήκει στη Χιλή. Το 1947 ένας Νορβηγός εξερευνητής ξεκίνησε ένα ταξίδι από το Περού προς την Πολυνησία με μία βάρκα για να αποδείξει πως ήταν δυνατόν να φτάσουν στα νησιά αυτά οι Ινδιάνοι της Νότιας Αμερικής. Όταν τα κατάφερε, οι επιστήμονες πίστεψαν πως η Νήσος του Πάσχα είχε αποικηθεί από το 400 μ.X. Αργότερα, αυτό μετακινήθηκε 400 χρόνια αργότερα.
Διάρκεια 500 χρόνια. Σύμφωνα με παλιότερα επιστημονικά στοιχεία, η αποψίλωση των δασών του νησιού άρχισε γύρω στο 1300, άρα οι κάτοικοι είχαν προλάβει να ζήσουν στο έδαφός του από το 400 χωρίς προβλήματα. Όμως η νέα έρευνα δείχνει ότι η διάρκεια του πολιτισμού τους ήταν μόλις 500 χρόνια, καθώς μέσα σε πέντε αιώνες η βλάστηση είχε εξαφανιστεί. Οι επιστήμονες πήραν δείγματα από άνθρακα και ξύλο από την αρχαιότερη τοποθεσία του νησιού στην Ανακένα, τα οποία χρονολογήθηκαν κοντά στο 1200. «Αυτό είναι το πρώτο δείγμα ανθρώπινης δραστηριότητας στην Ανακένα και πιθανώς για ολόκληρο το νησί. Δεν υπάρχουν ενδείξεις για ανθρώπινη παρουσία νωρίτερα», λέει ο Χαντ. Έτσι τα ευρήματα καταρρίπτουν τον θρύλο περί Κήπου της Εδέμ από το 400 μέχρι το 800.
Αποψίλωναν επί 5 αιώνες. Με το που έφτασαν στο νησί, οι Πολυνήσιοι άρχισαν να καταστρέφουν τα δέντρα και τους γιγαντιαίους φοίνικες, χρησιμοποιώντας το ξύλο για τα κανό τους, για να ανάψουν φωτιά και για να μετακινήσουν τα αγάλματα. «H χρονολόγηση με τη μέθοδο του άνθρακα δείχνει ότι η αποψίλωση των δασών κράτησε 400-500 χρόνια, κάτι που συμφωνεί με τις περιγραφές των Ολλανδών αποίκων που έφτασαν στο νησί το 1722».
Έφοδος αρουραίων, καταστροφή σπόρων
Στις αρχές του 18ου αιώνα εξαφανίστηκε η πλούσια πανίδα της περιοχής. Τα ζώα, ιδίως τα πουλιά, έχασαν τη φυσική τους κατοικία με αποτέλεσμα να πεθάνουν. Ένας από τους παράγοντες που συνέβαλλε σημαντικά στην εξαφάνισή τους ήταν η έφοδος των αρουραίων από την Πολυνησία, που έφτασαν μαζί με τους πρώτους αποίκους.
«Όπως και σε άλλες περιστάσεις εισβολέων, ο αρουραίος φαίνεται πως εξαπλώθηκε παντού σε μεγάλους αριθμούς και κατέστρεψε το οικοσύστημα του νησιού, ιδίως τους φοίνικες και τα πτηνά», εξηγεί ο Τέρι Χαντ που ανακάλυψε τα νέα στοιχεία. «Χιλιάδες αρουραίοι έτρωγαν τους καρπούς και τους σπόρους κι έτσι η αναγέννηση των δασών ήταν αδύνατη».
Σε περυσινή του έρευνα, ο Χαντ μαζί με άλλους ειδικούς, ανακάλυψαν σε όλο το νησί τα ίχνη των μονοπατιών που χρησιμοποιούσαν οι ντόπιοι για να μετακινήσουν τα τεράστια μυστηριώδη αγάλματα, τα οποία κατασκευάζονταν σε ένα λατομείο. Οι δρόμοι χτίσθηκαν σε διαφορετικές εποχές από διαφορετικούς ανθρώπους.
Τα ευρήματα των επιστημόνων στη Νήσο του Πάσχα μπορεί να αλλάξουν όσα πίστευαν οι επιστήμονες και για άλλες περιοχές του Ειρηνικού. Για παράδειγμα, μία νέα θεωρία έχει αναπτυχθεί τώρα για τους πρώτους αποίκους της Νέας Ζηλανδίας που πιστεύεται ότι έφτασαν το 1200 και όχι το 800.
Μυστήριο το τι συμβολίζουν
Τα λίθινα αγάλματα είναι αυτά που έχουν κάνει το νησί διάσημο. Ονομάζονται Μοάι, έχουν λαξευτεί από ένα κομμάτι πέτρας, ζυγίζουν 80 τόνους κι έχουν ύψος κατά μέσο όρο τεσσεράμισι μέτρα. Μέχρι σήμερα έχουν βρεθεί 887 αγάλματα και 250 πλατφόρμες πάνω στις οποίες τα τοποθετούσαν οι κάτοικοι διάσπαρτα σε όλο το νησί. Ο συμβολισμός τους παραμένει ένα μυστήριο. Το σίγουρο είναι ότι η κατασκευή τους συνέβαλλε αποφασιστικά στην καταστροφή του περιβάλλοντος και της πλούσιας πανίδας και χλωρίδας, καθώς οι ιθαγενείς χρειάζονταν πολύ ξύλο για τη μεταφορά τους από το λατομείο στις υπόλοιπες περιοχές, κυρίως κατά μήκος των ακτών. Έχει υπολογιστεί ότι 50-150 άτομα χρειάζονταν για να μεταφέρουν το καθένα πάνω σε κυλίνδρους και έλκηθρα.
Στέφανος Κρίκκης, Εύη Ελευθεριάδου
Rc-Cafe
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου