Κόκκινη κλωστή

του Νίκου Μπελαβίλα

 «Καλομαθημένοι Οννεδίτες, και καλοταϊσμένα golden boys πως θα τα βγάλουν πέρα με εξαρχειώτες street fighters; (του ΣΥΡΙΖΑ)” ρωτούσε o “Προφήτης” την εποχή των Δεκεμβριανών του 2008 – για να θυμηθούνε κάποιοι πώς, μεταξύ άλλων, φτάσαμε μέχρι εδώ».

Αυτά έγραφε στις 28  τουΜάη ο FactorX, κεντρικός σχολιαστής ενός από τα μπλογκ της πρώτης γραμμής παραγωγής πολιτικής της Δεξιάς. Το άρθρο ισχυρίζεται πως όλα ξεκίνησαν τον Δεκέμβρη.  Ο αρθρογράφος διαπράττει το αιώνιο λάθος της εξουσίας: αγνοεί την κοινωνία, αναζητώντας συνωμοσίες σκοτεινών ομάδων...

. Όντως, μια κόκκινη κλωστή συνδέει παρελθόντα και παρόντα. Ναι, από τον Δεκέμβρη κάτι συνέβη και φτάσαμε ως εδώ, αλλά όχι με τον τρόπο που νομίζει ο FactorX. Και, για να πιάσουμε το νήμα,  χρειάζεται να πάμε ακόμη πιο πίσω· στο άρθρο 16, στο Κοινωνικό Φόρουμ στην Αθήνα, στη Γένοβα του 2001. Τότε που μια πανευρωπαϊκή διαδήλωση διεκδικεί όχι να διαμαρτυρηθεί, αλλά να διαλύσει (!) τη σύνοδο των G8 — και εν μέρει τα καταφέρνει. Οι Οκτώ συνεδρίασαν άρον-άρον σε συνθήκες πολέμου και η εικόνα που εκπέμφθηκε σε όλο τον πλανήτη δεν ήταν η «οικογενειακή φωτογραφία» των ηγετών, αλλά τα οδοφράγματα και ο νεκρός Κάρλος Τζουλιάνι. Κάπου εκεί, συντελείται μια ανατροπή παγκόσμιας σημασίας στα ριζοσπαστικά κινήματα, όταν το νέο Κοινωνικό Φόρουμ, με μεγάλες διεθνείς διοργανώσεις, μίλησε για τον «άλλο κόσμο» που είναι εφικτός. Εκεί, βρίσκουμε κάτι σαν εκκίνηση.

Πάμε στο επόμενο ορόσημο.  Άρθρο 16. Πανεπιστημιακές και φοιτητικές συλλογικότητες αποφασίζουν να τα βάλουν με όλο το πολιτικό σύστημα και τη νομοτελειακή, σύμφωνα με την ευρωπαϊκή τάση, ιδιωτικοποίηση της ανώτατης εκπαίδευσης.  Αρχές του 2007, εκατοντάδες κινήσεις φοιτητών και εκπαιδευτικών –χωρίς κομματικό σχεδιασμό– απλώνουν το κίνημα σε όλη την Ελλάδα. Ο τότε ΣΥΡΙΖΑ παρακολουθεί με δέος την αποκοτιά που εντός ολίγων εβδομάδων αλλάζει την πολιτική ισορροπία της χώρας. Βοηθάει, συμμετέχει ενεργά, αλλά όχι όλος. Ένα κομμάτι του βρίσκεται ανάμεσα στους «πρόθυμους», δίπλα στην υπουργό Παιδείας, πλαγιοκοπώντας την κινητοποίηση. Τα δύο μεγάλα κόμματα έχουν τη συντριπτική πλειοψηφία στο κοινοβούλιο, αλλά χάνουν. Η αναθεώρηση του Συντάγματος επί το χείρον ματαιώνεται. Το πανεπιστημιακό κίνημα δεν μπορεί να μετασχηματίσει τη νίκη σε δημιουργία, βυθίζεται στις έριδές του, όμως το ρήγμα έχει συντελεστεί. Η νίκη δεν είναι πλέον ουτοπία.Ακολουθεί ο Δεκέμβρης του 2008. Η νεανική έκρηξη φέρνει τα πάνω-κάτω. Οι αφελείς βλέπουν τον  ΣΥΡΙΖΑ κρυμμένο από πίσω. Δεν είναι έτσι. Ο μισός ΣΥΡΙΖΑ είναι στους δρόμους, μάχεται. Η ηγεσία στηρίζει. Ο άλλος μισός δεν ξέρει τι να κάνει. Λίγα κορυφαία στελέχη του πάλι, απευθύνονται στα εθνικά ακροατήρια από τα τηλεπαράθυρα, καταδικάζοντας όσους και όσες αρνήθηκαν να εγκαταλείψουν τους μαθητές των δρόμων. Τότε, όντως, άρχισε να στριφογυρίζει  το ερώτημα: Με ποιους, προς τα πού, έως πού; Ωριμάζει η ιδέα μιας μεγάλης ανατροπής σε πολύ περισσότερους από όσους φανταζόμασταν. Με τους «από κάτω» προς το μέλλον!

Η συνέχεια είναι επώδυνη.  Υπό  άλλες συνθήκες,  η εσωτερική κρίση της Αριστεράς θα είχε στείλει τους πάντες στα σπίτια τους. Όμως, η Ιστορία δεν μας αφήνει ήσυχους. Η κυβέρνηση Καραμανλή αποδομήθηκε στους δρόμους του Δεκέμβρη. Πέφτει παταγωδώς την άλλη χρονιά, πνιγμένη στα σκάνδαλά της.

Φτάνουμε στο τρίτο ορόσημο. Ο αγώνας κόντρα στο Μνημόνιο ξεκινά με τις τελετουργικές διαδηλώσεις. Ποτάμια ανθρώπων που φεύγουν κάθε φορά με σκυμμένο το κεφάλι από τις  τεράστιες αλλά αδύναμες κινητοποιήσεις, από τις δυναμικές αλλά αδιέξοδες συγκρούσεις. Καταλάβαιναν όλες και όλοι πως όσος ηρωισμός, όση αυτοθυσία δεν αρκούσαν για να αλλάξουν τα πράγματα.  Παράλληλα, ξεκινά η Αραβική Άνοιξη. Ακολουθεί η Ισπανία. Δέκα μέρες μετά την Πουέρτα ντελ Σολ, το Σύνταγμα βουλιάζει από τον κόσμο. Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι εκεί. Η Ιστορία εκπλήσσει. Οι πλατείες της Ευρώπης φτάνουν στη Γουώλ Στρητ. Οι πλατείες, τα «Δεν Πληρώνω», η ανατροπή του νόμου Διαμαντοπούλου, η Κερατέα, το Ελληνικό, οι ΑΠΕ, η Χαλκιδική — με όλες τις  αποχρώσεις τους και πρωτοφανείς συνθέσεις. Τινάζονται τα μνημονιακά προγράμματα στο αέρα, το ένα μετά το άλλο, χωρίς κομματικό σχεδιασμό αλλά με πλήρη στήριξη από τη ριζοσπαστική και αντικαπιταλιστική Αριστερά, με κύριο συντελεστή την αυτοοργάνωση, ενώ πολιτικές κινήσεις και κόμματα του χώρου σφάζονταν δίπλα για το φύλο των αγγέλων. Εν τω μεταξύ, ο ΣΥΡΙΖΑ μετρούσε ήδη δύο διασπάσεις.

Φτάνουμε στην τελευταία φάση. Ο Παπανδρέου επιχείρησε να τελειώσει την πλατεία Συντάγματος βίαια στις 15 Ιούνη του ’11. Συνέβη και το αντίθετο: τελείωσε ο Παπανδρέου. Οι πλατείες απλώθηκαν σε όλη τη χώρα. Στις 28 Οκτώβρη, ενώ όλα έδειχναν υπό έλεγχο, ο κόσμος ανεβαίνει στις εξέδρες των παρελάσεων. Η κυβέρνηση καταρρέει. Η νέα κυβέρνηση Παπαδήμου αντέχει μόλις τρεις μήνες. Στις 12 Φλεβάρη του ’12 ένα μεγάλο τμήμα του λαού διέβη την κόκκινη γραμμή. Τα πλήθη και οι εντάσεις των κινητοποιήσεων είχαν χαρακτηριστικά εξέγερσης, χωρίς όμως να διαφαίνεται λύση. Προκηρύσσονται εκλογές με την κοινωνία εν αναμονή. Μια κοινωνία που από το 2009 έως το 2012 έριξε τρεις κυβερνήσεις.

Το άλμα συντελείται τη στιγμή που για πρώτη φορά ο  Αλέξης Τσίπρας, πριν την 6η Μάη, διεκδικεί ανοιχτά και ξάστερα την κυβέρνηση για λογαριασμό του λαού, και μεγαλώνει αμέσως μετά,  όταν αρνείται να τη μοιραστεί με τους «μαζί τα φάγαμε». Τότε συντελείται η λυτρωτική στροφή. Ο γόρδιος δεσμός της αδυναμίας της Αριστεράς να διαμορφώσει μέτωπο λύνεται, καθώς το εκλογικό σώμα απρόβλεπτα δείχνει τον ΣΥΡΙΖΑ — ίσως και γιατί είναι ο μόνος που δεν έθεσε όρους για την ενότητα.

Μεγάλο μέρος του κόσμου των πλατειών και των διαδηλώσεων είναι ο πρώτος κύκλος των ψηφοφόρων που έκαναν το άλμα.  Δεν είναι ΣΥΡΙΖΑ όλοι αυτοί. Εμπιστεύτηκαν τον ΣΥΡΙΖΑ, μοιράστηκαν τις ώρες των δακρυγόνων, τις επιτυχίες των κινημάτων, τα δίκτυα αλληλεγγύης, σαν ίσοι προς ίσους.  Εκεί ανακτήθηκε το χαμένο ηθικό κεφάλαιο του πολιτικού μας χώρου.  Εκεί χτίστηκε το πολιτικό κεφάλαιο, αντάμωσε η ιδέα της άμεσης δημοκρατίας με την πρόταση της πολιτικής εφαρμογής της.

Οι πληβείοι, οι λαϊκές συνοικίες των πόλεων, τα νησιά, το ένα τρίτο της χώρας που πέρασε από την εδώ πλευρά, είναι ο δεύτερος κύκλος των ψηφοφόρων του ΣΥΡΙΖΑ. Δεν συμμετείχαν όλοι αυτοί, αλλά αναρωτιόνταν. Από τα μάτια τους εξαφανίστηκε η προοπτική να βολευτούν στις σιγουριές της μεταπολίτευσης μέσω των κυρίαρχων κομμάτων. Να έχουν δουλειά και αξιοπρεπή διαβίωση, να ελπίζουν. Η ηχώ των δύο χρόνων, η ευθεία διεκδίκηση κυβέρνησης της Αριστεράς, η άρνηση της υποταγής τούς έπεισε, όχι να εμπιστευτούν, αλλά να δοκιμάσουν. Κι ένας τρίτος κύκλος, οι παντός καιρού λάτρεις της εξουσίας. Ένα εύθραυστο πλαίσιο και μια επίσης εύθραυστη συμμαχία. Ο πρώτος κύκλος δεν θα κάνει εύκολα πίσω, ο τρίτος θα καταλάβει, αργά ή γρήγορα, πως δεν θα βρει εδώ καταφύγιο. Ας πάει στο καλό. Ο δεύτερος –κρίσιμος– κύκλος όμως μπορεί να οπισθοχωρήσει ανά πάσα στιγμή. Αν δεν διαχυθούν οι δυο πρώτοι κύκλοι, ο ένας μέσα στον άλλον, αν δεν κάνουμε κοινωνό της ιδέας ότι μπορούμε να νικήσουμε, όλη την κοινωνία, τότε δεν θα μείνουμε σε αυτό που έχουμε, θα γυρίσουμε πολύ πίσω και για πολλά χρόνια. Το νου μας!

Ο Νίκος Μπελαβίλας διδάσκει Πολεοδομία στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του  ΕΜΠ          φωτο:Προπύλαια, εκλογικό κέντρο του ΣΥΡΙΖΑ, βράδυ της 17.6.2012. Φωτογραφία του Άγγελου
Καλοδούκα, από το μπλογκ www.aformi.gr                     ΕΝΘΕΜΑΤΑ