Ούτε Ψωροκώσταινα, ούτε περήφανη Ελλαδίτσα

Photo: Campana Workshop Athens

 Tης Χριστίνας Κουλούρη       Συνηθίσαμε να ζούμε με την κρίση. Σκύψαμε το κεφάλι όταν μας έδειχναν με το δάχτυλο οι βόρειοι εταίροι μας ότι περνούσαμε καλά με δανεικά. Αποδεχτήκαμε ότι, εφόσον η πατρίδα κινδυνεύει, πρέπει να σιωπήσουμε, ακόμη και αν γύρω μας η κοινωνία υποφέρει και η δημοκρατία υπονομεύεται. Μας τέθηκαν εκβιαστικά διλήμματα με το πιστόλι στον κρόταφο: λιτότητα ή χρεωκοπία. Τέλος, επιβλήθηκε η άποψη της «Ψωροκώσταινας», γνωστή από παλιά στην ελληνική πολιτική ρητορεία. Η άποψη δηλαδή ότι η σύγχρονη Ελλάδα είναι ένα απομεινάρι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, κακέκτυπο δυτικής δημοκρατίας, που έχει ακολουθήσει μια «στρεβλή» ανάπτυξη σε όλους τους τομείς –κοινωνικό, πολιτικό, οικονομικό. Και οι σύγχρονοι Έλληνες τι είναι; Απόγονοι κι αυτοί ενός ρακένδυτου, ξυπόλητου και καμπούρη Καραγκιόζη. Στην άποψη αυτή στηρίζονται, χωρίς να το λένε ξεκάθαρα, όλες οι συζητήσεις και οι λύσεις για την Ελλάδα ως «ειδική περίπτωση»....


Απέναντι σε αυτή την προσέγγιση ποια ήταν όμως η απάντηση μέχρι σήμερα; Ήταν κυρίως η άποψη της Ελλάδας ως «αθώου θύματος». Είτε πρόκειται για την παγκοσμιοποίηση, είτε για την «αγνώμονα» Ευρώπη είτε απλώς για την «κακή» Γερμανία, η μικρή Ελλαδίτσα παρουσιάζεται ως ένα αθώο θύμα που το μόνο που έχει να αντιπαραθέσει είναι η περηφάνια, η αξιοπρέπεια και το ένδοξο παρελθόν της. Επικολυρικές κορώνες ακούγονται στη θέση ορθολογικών επιχειρημάτων, ως στήριγμα στον «ταπεινωμένο» Έλληνα. Στην ίδια γραμμή, νέοι «προδότες» εμφανίζονται που σκύβουν το κεφάλι στους «ξένους».

Είναι δύσκολο, απέναντι σε αυτή την πόλωση, να βρει κάποιος μια μικρή χαραμάδα για να πει κάτι διαφορετικό. Και ακόμη πιο δύσκολο είναι αυτός ο λόγος, κριτικός και ουσιαστικά πολιτικός, να ακουστεί πέρα από έναν μικρό κύκλο.  Έχουμε όμως δικαίωμα να μιλήσουμε. Έχουμε χρέος να μιλήσουμε. Η πρωτοβουλία «για την υπεράσπιση της κοινωνίας και της δημοκρατίας» συγκέντρωσε πολίτες από διαφορετικούς επαγγελματικούς και πολιτικούς χώρους με στόχο να επισημάνει τρία μεγάλα θέματα που εξαφανίζονται ή διαστρεβλώνονται μέσα στην πόλωση που κυριαρχεί: πρώτον, τη διάλυση του κοινωνικού κράτους και την ενίσχυση των κοινωνικών ανισοτήτων σε βάρος των ευάλωτων ομάδων (και είχαμε κοινωνικό κράτος, και δημόσια υγεία και δημόσια παιδεία παρά τις δυσλειτουργίες)’ δεύτερον, τον κίνδυνο για τη δημοκρατία και τα δικαιώματα του πολίτη (κι από αυτά είχαμε και κανείς δεν μπορεί να το αμφισβητήσει)΄ τρίτον, την κρίση της Ευρώπης συνολικά και την ανάδυση εσωτερικών επίφοβων διχασμών.

«Και λοιπόν;» θα μου πείτε. Η απάντηση, αυτό το «και λοιπόν;» θέλει να καταπολεμήσει. Αν δεν καταλάβουμε τι ακριβώς συμβαίνει, αν δεν κάνουμε και την Ευρώπη να το συνειδητοποιήσει, τότε σίγουρα καταστρεφόμαστε. Αυτό που συμβαίνει στην Ελλάδα αφορά πρωτίστως και κατεξοχήν την Ευρώπη. Είναι τουλάχιστον ανόητο να ζητάμε αλληλεγγύη σαν «φτωχός συγγενής». Η Ελλάδα μπορεί να μιλήσει πρώτη, επί ίσοις όροις με τους άλλους Ευρωπαίους. Μέσα από το βίωμα της κρίσης, έχουμε τη δυνατότητα να καταστήσουμε πολύ πιο σαφή την πορεία καταστροφής στην οποία οδεύει η Ευρώπη συνολικά. Σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, δεν σιωπάς. Μιλάς.

*Η Χριστίνα Κουλούρη είναι καθηγήτρια Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.      Protagon