Ζαβαρακατρανέμια και ΚΕΚΥΚΑΜΕΑ

Του Πασχου Mανδραβελη

Mπαίνοντας κάποιος στις δαιδαλώδεις ατραπούς του ελληνικού κράτους, σίγουρα θα χαθεί. Επίσης θα ζαλιστεί. Είναι τόσες οι υπηρεσίες, τόσο πολλοί οι φορείς, τόσες οι επιτροπές και τα σχέδια δράσης, που αποκλείεται εχέφρων άνθρωπος να βρει άκρη. Κατ’ αρχάς κάθε δημόσιο έγγραφο είναι πνιγμένο στα αρκτικόλεξα. Για παράδειγμα, εμείς οι απλοί άνθρωποι ξέραμε ότι υπάρχουν τα ΚΑΠΗ (Κέντρα Ανοικτής Περίθαλψης Ηλικιωμένων). Ελα όμως που υπάρχουν και τα ΚΗΦΗ (Κέντρα Ημερήσιας Φροντίδας Ηλικιωμένων).

Ξεφυλλίζοντας κάποιος οποιοδήποτε έγγραφο του κράτους, δεν βγάζει άκρη. Στο «Επιχειρησιακό Πρόγραμμα για την Ανάπτυξη του Ανθρώπινου Δυναμικού 2007», για παράδειγμα (ΕΠΑΝΑΔ 2007 στη γλώσσα του κράτους) θα βρει στην εισαγωγή έναν κατάλογο αρκτικόλεξων για έναν μόνο τομέα της κρατικής πολιτικής. Εκεί λοιπόν βρίσκει κάποιος ότι εκτός από το ΕΚΑΒ (Εθνικό Κέντρο Αμεσης Βοήθειας) υπάρχει και το ΕΚΑΚΒ (Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αμεσης Βοήθειας). Πέρα από τα γνωστά ΙΚΑ, ΟΑΕΔ, ΣΕΠΕ, ΟΓΑ, ΟΠΑΔ, υπάρχει το ΕΚΚΑ (Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης), όπως και το ΕΣΥΠΚ (Εθνικό Συμβούλιο Κοινωνικής Προστασίας) και .....το ΙΝΚΠΟ (Ινστιτούτο Κοινωνικής Πολιτικής). Εχουμε ΜΚΕΑ (Μονάδες Κοινωνικής Ενταξης και Αποκατάστασης), ΚΕΚΥΚΑΜΕΑ (Κέντρο Εκπαίδευσης, Κοινωνικής Υποστήριξης και Κατάρτισης για Ατομα με Αναπηρίες), ΚΕΑΤ (Κέντρο Εκπαίδευσης και Αποκατάστασης Τυφλών), ΚΑΦΚΑ (Κέντρο Αποθεραπείας, Φυσικής και Κοινωνικής Αποκατάστασης), ΣΥΔ (Στέγες Υποστηριζόμενης Διαβίωσης), ΠΑΕΠ-Α.Ε. (Παρατηρητήριο Απασχόλησης - Ερευνητική Πληροφορική Α.Ε.), ΕΣΣΕΕΚΑ (Εθνικό Σύστημα Σύνδεσης Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης με την Απασχόληση), ΕΚΕΠΙΣ (Εθνικό Κέντρο Πιστοποίησης Συνεχιζόμενης Επαγγελματικής Κατάρτισης), ΕΚΑΕ (Επαγγελματική Κατάρτιση Α.Ε.), ΝΕΛΕ (Νομαρχιακές Επιτροπές Λαϊκής Επιμόρφωσης), οι οποίες ανήκουν στη ΓΓΕΕ (Γενική Γραμματεία Εκπαίδευσης Ενηλίκων), ΕΥΣΕΚΤ (Ειδική Υπηρεσία Συντονισμού και Παρακολούθησης Δράσεων Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου), ΕΚΠΑΑ (Εθνικό Κέντρο Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης), ΓΓΝΓ (Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς, που επίσης ασχολείται με την ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού), όπως και ένα ΕΠΠΕΡΑ που δεν μπορέσαμε να βρούμε τι στην ευχή είναι.

Τρεις σελίδες είναι μόνο τα αρκτικόλεξα που συνοδεύουν ένα επιχειρησιακό πρόγραμμα, μιας δράσης, ενός μόνον τομέα του κράτους. Μπορούμε να φανταστούμε ότι, αν κάποιος αποφάσιζε να κάνει μια εγκυκλοπαίδεια των ελληνικών δημόσιων οργανισμών, φορέων και επιτροπών, μάλλον θα ξεκινούσε μια καινούργια Wikipedia.

Το πρώτο πράγμα που πρέπει να συμπεράνουμε είναι ότι με τόσους οργανισμούς είναι αδύνατον να ασκηθεί αποτελεσματική κοινωνική πολιτική. Υπάρχουν τόσοι οργανισμοί, φορείς, ινστιτούτα (ΕΚΚΑ, ΕΣΥΠΚ, ΙΝΚΠΟ, ΚΕΚΥΚΑΜΕΑ, ΚΕΑΤ, ΚΑΦΚΑ κ.λπ.) που και να θέλει να προσφέρει έργο κάποιος δημόσιος υπάλληλος, πιθανότατα θα συνταξιοδοτηθεί πριν προλάβει να αποστηθίσει όλα τα ονόματα. Ακόμη και αν όλοι αυτοί οι οργανισμοί στελεχώνονται από άτομα των καλύτερων προθέσεων, σίγουρα κάποιο ΚΕΚΥΚΑΜΕΑ θα μπαίνει στα χωράφια κάποιου ΚΕΑΤ, το οποίο θα συγκρούεται για τις αρμοδιότητες ενός ΚΑΦΚΑ για το οποίο θα γκρινιάζει το ΕΚΚΑ. Αν οι υπάλληλοι αυτών των οργανισμών θέλουν να δουλέψουν και να παραγάγουν έργο· διότι σ’ αυτόν τον κυκεώνα το πιο εύκολο είναι η «λούφα και παραλλαγή». Ακόμη και άνθρωποι που θα ξεκινήσουν με μεράκι να κάνουν κάτι, θα φάνε τη μισή τους ζωή προσπαθώντας να μάθουν τι σημαίνουν όλα αυτά τα αρκτικόλεξα και ποιες αρμοδιότητες έχουν. Φυσικά θα απογοητευθούν και θα περάσουν την άλλη μισή επαγγελματική τους καριέρα αποφεύγοντας να κάνουν οτιδήποτε διότι, ό,τι και να κάνουν, στα χωράφια κάποιου άλλου αρκτικόλεξου θα μπουν.

Τα κενά και οι δαπάνεςΤο δεύτερο που εξηγείται δι’ αυτών των αρκτικόλεξων είναι το γεγονός ότι, ενώ έχουμε πολλούς υπαλλήλους στη δημόσια διοίκηση, πάντα είναι περισσότερα τα κενά. Ο ρυθμός δημιουργίας νέων φορέων είναι μεγαλύτερος από τον αριθμό των προσλήψεων.

Τρίτο και κυριότερο: δι’ αυτών των αρκτικόλεξων εξηγείται πού πάνε τα λεφτά για το χωλό κοινωνικό κράτος που έχουμε. Ακούγεται παράδοξο, αλλά οι κρατικές δαπάνες για την κοινωνική συνοχή στην Ελλάδα δεν είναι χαμηλές. Σύμφωνα με μελέτη των Θ. Μητράκου και Θ. Γεωργιάδη («Αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας του ελληνικού συστήματος κοινωνικής αλληλεγγύης: πρόσφατες εξελίξεις», ΙΣΤΑΜΕ 2006) η Ε.Ε. των «15» ξόδευε το 2004 το 27,2% του ΑΕΠ και μείωνε τη φτώχεια κατά 8 ποσοστιαίες μονάδες (από 23% στο 15%). Η Ελλάδα ξόδευε το 26,3% του ΑΕΠ για κοινωνικές δαπάνες και επιτύγχανε μείωση της φτώχειας κατά δύο μονάδες (από 22% στο 20%). Το ίδιο έτος η νεοφιλελεύθερη Ιρλανδία ξόδευε το 14,3% του ΑΕΠ για κοινωνικές δαπάνες και μείωνε τη φτώχεια κατά 11 ποσοστιαίες μονάδες (από 31% σε 20%).

Είναι φυσικό. Οπως γράφαμε και παλιότερα: «Η ελληνική κοινωνία πασχίζει να λύσει λάθος προβλήματα. Εγκλωβισμένη σε μια ψευδοαριστερή ρητορεία, δεν μπορεί να κατανοήσει ότι το μεγάλο πρόβλημα του κοινωνικού κράτους στη χώρα είναι το γεγονός ότι είναι περισσότερο κράτος παρά κοινωνικό. Οτι οι επιπλέον δαπάνες δεν πηγαίνουν πλέον σ’ αυτούς που έχουν ανάγκη, αλλά στους μηχανισμούς που τους διανέμουν» («Κ», 4.11.2007).

Ο έλεγχος των δαπανώνΤο τρίτο ερώτημα είναι πώς ελέγχονται οι δαπάνες σε όλα αυτά τα ΠΑΕΠ-Α.Ε., ΕΣΣΕΕΚΑ, ΕΚΕΠΙΣ, ΕΚΑΕ κ.λπ. Μάλλον θα υπάρχουν και φορείς που θα έχουν επίσης κάποιο αρκτικόλεξο τύπου ΜΔΕΦΔΣΟ (Μονάδες Διαχειριστικού Ελέγχου Φορέων του Δημοσίου και Συναφών Οργανισμών). Αλλά πάλι οι υπουργοί, αν δεν είναι υπεράνθρωποι, πώς μπορούν να ξέρουν πού ξοδεύουν τα λεφτά των φορολογούμενων; Μάλλον δεν ξέρουν κι απλώς κάποιοι τούς εισηγούνται ότι το ΕΚΠΑΑ ή τα ΚΗΦΗ έχουν πρόβλημα που δημιουργεί κοινωνικές ανισότητες κι αυτοί απλώς υπογράφουν εκατομμύρια. Δεν μπορεί εκ των πραγμάτων ένας τόσο δαιδαλώδης οργανισμός, όπως είναι το κράτος, να λειτουργεί με στοιχειώδη έστω ορθολογισμό και λογοδοσία.

Ολα αυτά τα αρκτικόλεξα (ΕΚΚΑ, ΕΣΥΠΚ, ΙΝΚΠΟ, ΚΕΚΥΚΑΜΕΑ, ΚΕΑΤ, ΚΑΦΚΑ κ.λπ.) ακούγονται χαριτωμένα, αλλά πίσω τους κρύβονται λεφτά που θα έπρεπε να πάνε σε όλους εκείνους που τα έχουν ανάγκη. Κρύβονται διοικητικά συμβούλια και οι αμοιβές τους, γραμματείες υποστήριξης, υπάλληλοι, γραφεία, νοίκια, λογαριασμοί ρεύματος και άλλα πολλά που δεν σιτίζουν απόρους, αλλά ταΐζουν τον παρασιτισμό στον δημόσιο τομέα. Χρειάζεται επειγόντως επανίδρυση του κοινωνικού κράτους στην Ελλάδα, έτσι ώστε να είναι περισσότερο κοινωνικό και λιγότερο γραφειοκρατικό. Να μην ξοδεύονται λεφτά για γραφεία, αλλά για τους ανθρώπους.

Η γραφειοκρατία τρώει την πρόνοιαΟ Αγγλος βιομήχανος του 19ου αιώνα Βίσκοντ Λεβερχιούλμ συνήθιζε να λέει ότι «τα μισά από τα λεφτά που ξοδεύω για τη διαφήμιση είναι σπατάλη. Το κακό είναι ότι δεν ξέρω ποια μισά είναι αυτά». Το ίδιο ακριβώς ισχύει και με το κοινωνικό κράτος. Αναγκαστικά θα έχει σπατάλες: π. χ., πάντα κάποιος θα πηγαίνει στο δημόσιο νοσοκομείο χωρίς να το έχει ανάγκη. Βέβαια, αυτή η οριακή σπατάλη είναι προτιμότερη από την οριακή έλλειψη, με την έννοια καλύτερα να πηγαίνει κάποιος στο νοσοκομείο χωρίς να το χρειάζεται, παρά να μην μπορεί κάποιος να πάει όταν το χρειάζεται.

Βέβαια, εδώ στην Ελλάδα η σπατάλη είναι κανόνας και οι υπηρεσίες γίνονται εξαίρεση. Κι αυτό γιατί στο πλαίσιο μιας ρητορείας για την κοινωνική πρόνοια, το πρώτο μέλημα κάθε δημόσιου οργανισμού είναι να δείξει ότι παράγει κοινωνικό έργο, χωρίς κανένας να σκοτίζεται αν παράγεται κάποιο άλλο έργο. Ετσι ο υπουργός Παιδείας νομοθετεί τις μετεγγραφές των φοιτητών όχι με ακαδημαϊκά, αλλά με κοινωνικά κριτήρια. Οι υπουργοί Μεταφορών δεν σκέφτονταν πώς θα ζήσει η Ολυμπιακή, αλλά πώς θα πετούν φτηνά οι ευπαθείς ομάδες. Οι υπουργοί Ανάπτυξης δεν νοιάζονται για το μέλλον της ΔΕΗ, αλλά πώς θα επιδείξει η επιχείρηση «κοινωνικό πρόσωπο».

Ετσι, όλα τα υπουργεία γίνονται Πρόνοιας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, με αποτέλεσμα ούτε πρόνοια να υπάρχει ούτε κοινωνική αλληλεγγύη, αλλά ούτε έργο να παράγεται. Επιλέξαμε τον κατακερματισμό της κοινωνικής ευαισθησίας σε κάθε υπουργείο, για να χάνει το κράτος τον λογαριασμό και οι δικαιούχοι τη στήριξη. Εχουμε προγράμματα κοινωνικού τουρισμού, κοινωνικής στέγασης, προγράμματα μετεγγραφές φοιτητών με κοινωνικά κριτήρια, κοινωνική ευαισθησία στα εισιτήρια των τρένων κ. λπ.

Αυτό δεν σημαίνει μόνο υψηλότερο κόστος για τη διαχείριση του κοινωνικού κράτους. Σημαίνει υψηλότερο κόστος και για τους δικαιούχους αυτής της προστασίας: πρέπει να τρέχουν από υπηρεσία σε υπηρεσία, να καταθέτουν δικαιολογητικά για να παίρνουν τα ψιχία πρόνοιας που τους αναλογούν από κάθε μεμονωμένο υποσύστημα του κράτους.

Δεν θα ήταν λογικότερο ένα σύστημα αρνητικής φορολόγησης για όλους τους ανθρώπους ανάλογα με τις ανάγκες τους; Αν υπολογιστεί ότι ένας πολύτεκνος, π. χ., χρειάζεται 50.000 ετησίως για να ζει πληρώνοντας ολόκληρα εισιτήρια, κανονική τιμή ρεύματος κ. λπ. και αν αυτός βγάζει 40.000, τότε απλώς η εφορία θα του στέλνει 10.000 επιστροφή και δεν θα χρειάζεται να τρέχει δεξιά κι αριστερά για να πιστοποιήσει την κατάστασή του. Αλλά αυτό το «Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα» είναι πρόταση του «εξαποδώ» Μίλτον Φρίντμαν, οπότε δεν διανοούμαστε καν να τη συζητήσουμε.          kathimerini.gr