Η μπάλα, τα έθνη και οι θρησκείες

Του Παντελη Μπουκαλα

Ενα θέατρο που λειτουργεί επί ένα μήνα κάθε τέσσερα χρόνια με κοινό του την ανθρωπότητα είναι το Μουντιάλ. Και μολονότι παραμένει μια τεράστια επιχείρηση, χάρη στα γνωρίσματα λαϊκού πανηγυριού που διατηρεί, αναδεικνύει, περισσότερο και από τους Ολυμπιακούς, ενδιαφέροντα στοιχεία για τον κόσμο όπου ζούμε: για τη σχέση των λαών με τις θρησκείες τους, για το πώς συναρτάται με τα τερτίπια της μπάλας ο πατριωτισμός κάθε εθνικού συνόλου, για την εικόνα με την οποία σπεύδει να ταυτιστεί ένας λαός για να είναι αναγνωρίσιμος.

Κατάφορτη στερεότυπα είναι λοιπόν η εικόνα που υιοθετεί και αναπαράγει κάθε λαός για τον εαυτό του, όπως είδαμε στα νοτιοαφρικανικά γήπεδα και στις όπου γης πλατείες των μεγάλων πόλεων. Είδαμε δηλαδή (εκτός φυσικά από τους χλαμυδοφόρους Ελληνες, συμμορφωμένους με το μοντέλο αρχαιότητας που πρόβαλαν οι κινηματογραφικοί «300»), Ιταλούς λεγεωνάριους, με κοστούμια της Τσινετσιτά, Αγγλους με εμφάνιση σταυροφόρων, Ελβετούς ολόσωμα μασκαρεμένους σαν αγελάδες, Ισπανούς ταυρομάχους, Ολλανδούς με το καπελάκι της μικρής Ολλανδέζας πάνω από τα μουστάκια τους, Ιάπωνες σαμουράι, Αμερικανούς σαν χολιγουντιανούς καουμπόηδες ή σαν μπαρμπα-Σαμ, Μεξικανούς Αζτέκους κ.τλ....
Εφόσον το κιτς δίνει ταυτότητα αμέσως αναγνωρίσιμη από τους σύνοικους του οικουμενικού χωριού, το ενστερνίζονται ακόμα και όσοι σε νηφαλιότερες στιγμές θα το χλεύαζαν.

Είδαμε επίσης πόσο εύκολα σωριάζονται τα τείχη που υποτίθεται ότι χωρίζουν τις πνευματικές λεγόμενες θρησκείες από τις θεωρούμενες κατώτερες. Την επόμενη φορά που κάποιος πεφωτισμένος Δυτικός θα θελήσει να καγχάσει με τους σαμάνους των Λατινοαμερικανών ή τους μάγους των Αφρικανών, ας θυμηθεί τις εικόνες από την εκκλησία του Αμστερνταμ, όπου, με γκολπόστ τοποθετημένα περίπου εκεί όπου στους ναούς των ορθοδόξων βρίσκεται η αγία τράπεζα, και με τους ιερείς και το πλήρωμα στα πορτοκαλί, έγινε ειδική τελετή επίκλησης των ουρανίων. Λίγο ακόμα να κρατούσε το Μουντιάλ και θα εγκαινιαζόταν η παγκόσμια θρησκεία του Μαντικού Οκτάποδος.

Οσο για την εθνοποιητική δύναμη του ποδοσφαίρου, εκδηλώνεται σχεδόν αποκλειστικά επί νικηφόρων αποτελεσμάτων και η μαγγανεία της έχει ημερομηνία λήξεως: για τους ηττημένους ο ποδοσφαιρογενής πατριωτισμός λήγει με την αποχώρησή τους από τα γήπεδα, για τον τελικό νικητή υπάρχει το περιθώριο ενός-δύο μηνών. Αλλά όχι πάντοτε: ένα εκατομμύριο Καταλανοί διαδήλωσαν την παραμονή του τελικού για να απαιτήσουν πλήρη αυτονομία και να δηλώσουν πως θα χαρούν λίγο ή πολύ αν επικρατήσει η Ισπανία, δεν θα πάψουν όμως να ονειρεύονται μια εθνική με τα δικά τους χρώματα και σύμβολα. Ετσι είναι. Και βλέπουμε μπάλα και παθιαζόμαστε. Αλλά δεν ζούμε μέσα της.               kathimerini.gr