Το πέρασμα από τους ανθρωποειδείς πιθήκους στα πρώτα δείγματα του ανθρώπινου γένους αποτελεί ίσως το μεγαλύτερο αίνιγμα της εξελικτικής μας ιστορίας. Κατά το παρελθόν διάφοροι παλαιοντολόγοι εξέφρασαν τη βεβαιότητα ότι με τις έρευνές τους είχαν καταφέρει να αποκαλύψουν τα απολιθώματα ενός «ενδιάμεσου» προανθρώπινου είδους, από το οποίο προήλθαν οι πρώτοι άνθρωποι. Κοντολογίς, κατά καιρούς, διάφοροι σοβαροί ερευνητές πίστεψαν ότι είχαν επιτέλους ανακαλύψει τον περιβόητο «χαμένο κρίκο» της εξέλιξής μας! Κάτι ανάλογο φαίνεται να συνέβη πριν από λίγες ημέρες, όταν από τα μέσα ενημέρωσης ανακοινώθηκε η ανεύρεση ενός σχεδόν πλήρους σκελετού από ένα εντελώς άγνωστο είδος ανθρωπίδη. Πρόκειται μήπως για τον πολυπόθητο «χαμένο κρίκο» που εξηγεί την καταγωγή του ανθρώπου ή, αντίθετα, για ένα σημαντικό παλαιοντολογικό εύρημα που θα μας βοηθήσει να κατανοήσουμε καλύτερα -αλλά όχι να λύσουμε οριστικά- το αίνιγμα της εξελικτικής προέλευσης του είδους μας;
Στο ασβεστολιθικό σπήλαιο Μαλάπα, μια περιοχή της Νότιας Αφρικής κοντά στο Γιοχάνεσμπουργκ, ο διάσημος παλαιοντολόγος Lee Berger και οι συνεργάτες του ανακάλυψαν έναν σκελετό μικρού παιδιού που έζησε πριν από 2 εκατομμύρια χρόνια.
Ο σχεδόν πλήρης απολιθωμένος σκελετός ανήκει σε ένα άγνωστο μέχρι σήμερα είδος ανθρωπίδη που λόγω της κρίσιμης, από εξελικτική άποψη, εποχής που έζησε και των ιδιαίτερων ανατομικών χαρακτηριστικών του τοποθετείται κάπου ανάμεσα στους πρωτόγονους αυστραλοπιθήκους, που έζησαν πριν από περίπου 3,9 εκατομμύρια χρόνια, και τους πιο εξελιγμένους Homo habilis, που έζησαν πριν από 2,5 εκατομμύρια χρόνια και οι οποίοι θεωρούνται από τους παλαιοντολόγους οι πρώτοι αδιαμφισβήτητοι εκπρόσωποι του γένους Ανθρωπος..................
Πράγματι, ο Homo habilis, που στα λατινικά σημαίνει «επιδέξιος άνθρωπος», είχε ύψος περίπου 1,50 μ. και, μολονότι η εμφάνισή του θύμιζε έντονα ανθρωποειδή πίθηκο, διέθετε έναν εγκέφαλο που ξεπερνούσε τα 600 κυβικά εκατοστά, δηλαδή πολύ μεγαλύτερο από τον εγκέφαλο των λιγότερο εξελιγμένων Αυστραλοπιθήκων (440 κ.ε.) που ζούσαν την ίδια περίοδο στην Αφρική. Χάρη στον ογκώδη εγκέφαλό του και την πιο σύνθετη κοινωνική του συμπεριφορά ο Homo habilis θεωρείται ο πρώτος και πιο μακρινός πρόγονός μας που κατασκεύαζε και χρησιμοποιούσε συστηματικά λίθινα εργαλεία, εξ ου και το όνομά του «επιδέξιος άνθρωπος». Από αυτό το πρώτο είδος εξελιγμένου ανθρωπίδη φαίνεται ότι σταδιακά διαφοροποιήθηκαν όλα τα μεταγενέστερα γνωστά μας είδη του γένους Ανθρωπος: πρώτα ο Homo erectus, πολύ αργότερα ο Homo neanderthalensis και τελικά το είδος μας, ο Homo sapiens.
Στη μακρόχρονη και δυστυχώς ανεπαρκώς τεκμηριωμένη από παλαιοντολογικά ευρήματα ιστορία του ανθρώπινου γένους υπάρχουν δύο τουλάχιστον αποφασιστικές «στιγμές», κατά τη διάρκεια των οποίων οι ειδικοί έχουν αρκετές ενδείξεις ότι πραγματοποιήθηκαν τα πιο αποφασιστικά άρα και τα πιο αινιγματικά εξελικτικά άλματα: το πρώτο άλμα έλαβε χώρα πριν από 2 εκατομμύρια χρόνια και σηματοδοτεί το πέρασμα από τους ανθρωποειδείς πιθήκους στους πρωτανθρώπους· ενώ το δεύτερο άλμα συνέβη πριν από περίπου 600 χιλιάδες χρόνια και σηματοδοτείται από τη δυναμική είσοδο του σύγχρονου ανθρώπου (Homo sapiens) στην ιστορία του πλανήτη. Η πρόσφατη ανακάλυψη του μικρού ανθρωπίδη, και μάλιστα όχι κάποιου μεμονωμένου οστού ή ενός τμήματος μιας γνάθου αλλά ενός σχεδόν πλήρους σκελετού, έρχεται να φωτίσει την σχεδόν ολοκληρωτική άγνοιά μας για το πώς πραγματοποιήθηκε το πρώτο εξελικτικό άλμα.
Ο πρωταγωνιστής της ανακάλυψης Lee Berger, διακεκριμένος Αμερικανός παλαιοανθρωπολόγος, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Witwatersrand του Γιοχάνεσμπουργκ, δεν έχει ακόμη δώσει κάποιο όνομα στο εντυπωσιακό του εύρημα και, τη στιγμή που γράφεται αυτό το άρθρο, δεν το έχει καν παρουσιάσει επίσημα στην επιστημονική κοινότητα. Σύμφωνα όμως με πληροφορίες και δηλώσεις ειδικών, που έχουν μελετήσει αυτά τα πρόσφατα ευρήματα, πρόκειται για ένα ενδιάμεσο είδος με κάποια ιδιαίτερα ανατομικά χαρακτηριστικά που το διαφοροποιούν τόσο από τον μεταγενέστερο Homo habilis όσο και από τον λιγότερο εξελιγμένο Αυστραλοπίθηκο.
Για παράδειγμα, ένας από τους πρωταγωνιστές της ανακάλυψης του Homo habilis, ο επιφανής παλαιοανθρωπολόγος Philip Tobias και δάσκαλος του Berger, αφού μελέτησε τον σκελετό δήλωσε με ενθουσιασμό ότι πρόκειται για μια «υπέροχη» και «συναρπαστική» ανακάλυψη: «Είναι εξαιρετικά σπάνια η ανακάλυψη ενός πλήρους σκελετού. Συνήθως οι παλαιοανθρωπολόγοι πρέπει να αρκούνται σε μερικά δόντια, σε ένα οστό βραχίονα ή σε ένα τμήμα κρανίου», διευκρινίζει ο Tobias στη βρετανική «Daily Telegraph». Ενώ ο Simon Underdown, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Oxford Brookes, θα δηλώσει στους «Times»: «Ενα τέτοιο εύρημα είναι πράγματι σε θέση να αυξήσει τις γνώσεις μας για τους πρώτους προγόνους του είδους μας, οι οποίοι έζησαν σε μια εποχή που ήταν ήδη αναγνωρίσιμοι ως άνθρωποι».
Δικαιούται όμως να μιλά κανείς -όπως έκαναν κατά κόρον τα διάφορα ΜΜΕ- για την ανακάλυψη του πρώτου «χαμένου κρίκου» στην αλυσίδα των διάφορων ανθρώπινων ειδών που απρόσμενα έκαναν την εμφάνισή τους και εξίσου απρόσμενα εξαφανίστηκαν κάποια στιγμή κατά την πορεία της ανθρώπινης εξέλιξης; Μάλλον όχι! Και αυτό γιατί είναι εξαιρετικά απλοϊκό να αναζητά κανείς, και ακόμη πιο απίθανο να ανακαλύψει, τον έναν και μοναδικό «χαμένο κρίκο» που θα ήταν, υποτίθεται, σε θέση να εξηγήσει τη διαφοροποίηση ή τις δραματικές αλλαγές που απαιτούνται για ένα τέτοιο τεράστιο εξελικτικό άλμα: από τους προπιθήκους στους πρωτανθρώπους. Ενα εξελικτικό άλμα που περιλαμβάνει προφανώς όχι μόνο την όρθια βάδιση, με όλες τις ανατομικές μεταβολές που αυτή συνεπάγεται, αλλά και την εντυπωσιακή διόγκωση του εγκεφάλου που τεκμηριωμένα είχε πολύ πιο δραματικές συνέπειες για την ανατομία, τη φυσιολογία και κυρίως τη συμπεριφορά του οργανισμού.
Πράγματι, η απλοϊκή εμμονή στην αναζήτηση ενός και μοναδικού «χαμένου κρίκου» υποδηλώνει μάλλον την ιδεοληπτική προκατάληψή μας υπέρ μιας αποκλειστικά γραμμικής πορείας των εξελικτικών φαινομένων. Μια πολύ συνηθισμένη παρανόηση, η οποία ωστόσο, διαψεύδεται από τα όσα γνωρίζουμε μέχρι σήμερα για την πολύπλοκη, δαιδαλώδη και εμφανώς μη γραμμική δυναμική των εξελικτικών φαινομένων πάνω στη Γη. Εξάλλου, η ιστορία των εξελικτικών μας ιδεών βρίθει από ανακαλύψεις υποθετικών «χαμένων κρίκων», οι οποίοι δυστυχώς σύντομα αποδείχτηκαν ανεπαρκείς. Γεγονός που μας επιβάλλει να είμαστε ιδιαίτερα επιφυλακτικοί και καχύποπτοι απέναντι σε τέτοιες επιστημονικοφανείς ειδήσεις. 
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου