Δημήτρης Χριστόφιας:ή λύση ομοσπονδίας ή διχοτόμηση.

«Η αμφισβήτηση της διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας και η αναζήτηση του ευκταίου χύνει νερό στο μύλο της διχοτόμησης», τόνισε Δημήτρης Χριστόφιας, μιλώντας στο 16ο Συνέδριο της ΕΔΟΝ (οργάνωση νεολαίας του ΑΚΕΛ). Ο Κύπριος πρόεδρος ανέφερε ότι «το δίλημμα είναι σαφές: ή λύση ομοσπονδίας ή διχοτόμηση» ενώ σε χωριστές συναντήσεις που είχε με τους ηγέτες των πολιτικών κομμάτων στις αρχές της βδομάδας τους παρέδωσε οκτασέλιδο έγγραφο, με τίτλο «Η Ομοσπονδία και η Κύπρος».
Στο έγγραφο εξηγεί τι σημαίνει «ομοσπονδία» και σε τι διαφέρει από το ενιαίο κράτος και τι σημαίνει «διζωνική, δικοινοτική ομοσπονδία». Τα πολιτικά κόμματα θα μελετήσουν το έγγραφο και θα προβούν σε παρατηρήσεις, ώστε το τελικό κείμενο να εκδοθεί σε ειδικό φυλλάδιο και να διανεμηθεί στους πολίτες.

Τα κύρια σημεία του εγγράφου, που δημοσιεύτηκαν στις εφημερίδες «Φιλελεύθερος» και «Πολίτης», αναφέρουν:

1. Τα κράτη, αν εξεταστούν από τη σκοπιά της μορφής της πολιτειακής τους δομής, χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: Στα ενιαία και στα ομοσπονδιακά. Το ενιαίο κράτος είναι ένα απλό, κυρίαρχο κράτος, που χωρίζεται σε επαρχίες αποκλειστικά για διοικητικούς σκοπούς. Οι επαρχίες αυτές υπάγονται κατ' ευθείαν στα νομοθετικά, εκτελεστικά και δικαστικά όργανα του κράτους. Εδώ πρέπει να ξεχωρίσουμε τις έννοιες «ενιαίο» και «ενωμένο». Δεν νοείται κράτος που να μην είναι ενωμένο, πολύ περισσότερο στη δική μας περίπτωση, που αγωνιζόμαστε για την επανένωση της Κύπρου. Η ομοσπονδία είναι σύνθετο κράτος, που αποτελείται από δύο τουλάχιστον περιφέρειες, η καθεμιά από τις οποίες έχει τα δικά της όργανα εξουσίας νομοθετικών, εκτελεστικών, δικαστικών οργάνων που δρουν μέσα στα πλαίσια των αρμοδιοτήτων που τους παραχωρεί το κεντρικό σύνταγμα.

2. Η βασική διαφορά της συνομοσπονδίας από την ομοσπονδία έγκειται στο ότι η πρώτη δεν αποτελεί κράτος από μόνη της, κράτη είναι τα συστατικά της μέρη. Ενώ στην ομοσπονδία συμβαίνει το αντίθετο. Κράτος αποτελεί μόνο η ίδια και όχι τα συστατικά της μέρη. Η μορφή της πολιτειακής δομής ενός κράτους καθορίζεται από μια σειρά οικονομικών, γεωγραφικών, ιστορικών ή ακόμη και πολιτικών παραγόντων, από την εθνοτική τους σύσταση, τις σχέσεις των διαφόρων κοινοτήτων, ομάδων κ.α. Δεν υπάρχει καμιά συνταγή, κανένα έτοιμο πρότυπο ομοσπονδίας, που να εφαρμόζεται ομοιόμορφα σε όλα τα κράτη που επέλεξαν αυτή την πολιτειακή δομή. Υπάρχουν σήμερα γύρω στα 20 ομοσπονδιακά κράτη σε όλες τις ηπείρους, που καταλαμβάνουν περίπου τη μισή έκταση του πλανήτη και σ' αυτά ζει περίπου το 40% του πληθυσμού της γης. Ανάμεσά τους είναι η Ρωσική Ομοσπονδία, οι ΗΠΑ, ο Καναδάς, οι Ινδίες, η Βραζιλία, η Αργεντινή, η Αυστραλία, η Γερμανία κ.α.

3.Τα γνωρίσματα της Ομοσπονδίας σε βασικές γραμμές είναι:

α. Η ύπαρξη δύο τουλάχιστον περιφερειών - συστατικών μερών της Ομοσπονδίας με δικά τους νομοθετικά, εκτελεστικά και δικαστικά όργανα, καθώς και σύνταγμα σε αρκετές περιπτώσεις, πάντα όμως με ιεραρχική υπεροχή του ομοσπονδιακού συντάγματος.

β. Διαχωρισμός των αρμοδιοτήτων μεταξύ της ομοσπονδίας και των περιφερειών.

γ. Κυρίαρχη είναι μόνο η κεντρική εξουσία και μόνο αυτή έχει διεθνή προσωπικότητα, δηλαδή την ικανότητα σύναψης διεθνών συνθηκών και συμμετοχής σε διεθνείς οργανισμούς. Υπάρχει ενότητα εδάφους, λαού και οικονομίας.

δ. Υπάρχουν, κατά κανόνα, δύο Βουλές, η Άνω Βουλή (Γερουσία), που εκπροσωπεί τις περιφέρειες και που συνήθως η εκπροσώπηση τους σε

αυτή είναι ίση (π.χ. ΗΠΑ, Ελβετία, Βραζιλία), και η Κάτω Βουλή, όπου η εκπροσώπηση γίνεται κατ' αναλογία πληθυσμού.

4. Διζωνική - δικοινοτική

Μέσα από τις Συμφωνίες Υψηλού Επιπέδου, καθώς και από τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, είναι ξεκάθαρο ότι έγινε αποδεκτή μια ομοσπονδία που να αποτελείται από δύο περιοχές με αντίστοιχη ελληνοκυπριακή και τουρκοκυπριακή διοίκηση. Το αν αυτές οι περιοχές θα ονομάζονται επαρχίες, ή πολιτείες, ή άλλως πως, δεν έχει ουσιαστική σημασία στο διεθνές δίκαιο. Σημασία έχει ότι θα έχουμε δύο περιοχές με αντίστοιχη ελληνοκυπριακή και τουρκοκυπριακή διοίκηση. Αυτό είναι που εννοούμε όταν μιλούμε για διζωνικότητα και τίποτα περισσότερο. Ο όρος «διζωνική» δεν περιλαμβάνεται στη Συμφωνία Υψηλού Επιπέδου του 1977. Σημασία, όμως, έχει το περιεχόμενο και όχι οι οποιεσδήποτε ονομασίες. Αναφέρεται, λοιπόν, στη Συμφωνία Μακαρίου-Ντενκτάς (1977):

«(1) Επιδιώκουμε μια ανεξάρτητη, αδέσμευτη, δικοινοτική ομοσπονδιακή Δημοκρατία. (2) Το έδαφος που θα τελεί υπό την διοίκηση κάθε κοινότητας θα πρέπει να

συζητηθεί υπό το φως της οικονομικής βιωσιμότητας ή παραγωγικότητας και της ιδιοκτησίας γης. (3) Ζητήματα αρχών όπως της ελευθερίας διακίνησης, ελευθερίας εγκατάστασης, το δικαίωμα περιουσίας και άλλα ειδικά θέματα, είναι ανοικτά προς συζήτηση λαμβανομένης υπόψη της θεμελιώδους βάσης ενός δικοινοτικού ομοσπονδιακού συστήματος και ορισμένων πρακτικών δυσκολιών που θα μπορούσαν να εγερθούν για την τουρκοκυπριακή κοινότητα».

Στη Συμφωνία γίνεται λόγος και για διασφάλιση της ενότητας της χώρας, όρος που απευθύνεται στην τουρκοκυπριακή πλευρά. Το ερώτημα για τη δική μας πλευρά είναι κατά πόσον δεχόμαστε τις παραγράφους 2 και 3. Αν ναι, τότε δεχόμαστε το περιεχόμενο της διζωνικής, που δεν είναι άλλο από την ύπαρξη δύο ζωνών (ή πολιτειών όπως ονομάζονται στις ΗΠΑ ή γαιών όπως ονομάζονται στη Γερμανία ή καντονιών όπως ονομάζονται στην Ελβετία ή επαρχιών όπως ονομάζονται στον Καναδά, αυτό δεν έχει ουσιαστική σημασία), καθεμιά από τις οποίες θα διοικείται από την αντίστοιχη κοινότητα.

Όσον αφορά την αναφορά σε «διζωνική», επισημαίνεται ότι όλα τα σχέδια του ΟΗΕ, καθώς και οι προτάσεις της ελληνοκυπριακής πλευράς του 1989, που υποβλήθηκαν μετά τις Συμφωνίες Υψηλού Επιπέδου, προνοούν ρητώς για διζωνική ομοσπονδία όσον αφορά την εδαφική πτυχή, δηλαδή υιοθετούν τον όρο και του προσδίδουν το περιεχόμενο που αναφέρθηκε πιο πάνω. Το ίδιο και πληθώρα ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφαλείας. Κανένα από τα πιο πάνω σχέδια δεν απορρίφθηκε λόγω αναφοράς σε διζωνική. Πιο πρόσφατα η συμφωνία μεταξύ των δύο κοινοτήτων, αυτή της 8ης Ιουλίου 2006, υπό τον τίτλο «Δέσμη Αρχών» προνοεί: «1. Δέσμευση για την επανένωση της Κύπρου με βάση μια διζωνική, δικοινοτική ομοσπονδία και πολιτική ισότητα, όπως καθορίζεται στα σχετικά ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας».

Σημειώνεται ότι η τουρκοκυπριακή πλευρά απέρριπτε την πιο πάνω αρχή, αλλά τελικά, με την επιμονή της ελληνοκυπριακής πλευράς, αναγκάστηκε να την αποδεχθεί.

5. Τι σημαίνει «δικοινοτική»;

Ο όρος «δικοινοτική», όπως καθορίζεται από τον ίδιο τον ΟΗΕ, σημαίνει ότι και οι δύο κοινότητες θα συμμετέχουν αποτελεσματικά στα όργανα και τις αποφάσεις της κεντρικής εξουσίας. Αυτό το στοιχείο δεν είναι νέο. Περιλαμβάνεται και στο Σύνταγμα του 1960. Απομένει να καθοριστεί μέσα από τις διαπραγματεύσεις και μέσα από την τελική συμφωνία το συγκεκριμένο περιεχόμενο της αποτελεσματικής συμμετοχής στα όργανα εξουσίας και τις αποφάσεις της κεντρικής εξουσίας. Σε κάθε, όμως, περίπτωση δεν μπορεί οι Ελληνοκύπριοι, επειδή είναι η πλειοψηφία, να αποφασίζουν για όλα από μόνοι τους και να επιβάλουν τη θέση τους. Ούτε και οι Τουρκοκύπριοι να καταχρώνται του δικαιώματος για «αποτελεσματική συμμετοχή», το οποίο σε καμιά περίπτωση δεν σημαίνει ίση αριθμητική συμμετοχή.

6. Πολιτική ισότητα κι αρμοδιότητες

Η ελληνοκυπριακή πλευρά στοχεύει σε λύση διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας με πολιτική ισότητα, όπως ορίζεται στα σχετικά ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας. Για ένα κράτος με μια και μόνη κυριαρχία, μια και μόνη ιθαγένεια, μια και μόνη διεθνή προσωπικότητα. Η διευκρίνιση για πολιτική ισότητα, όπως ορίζεται στα ψηφίσματα του ΟΗΕ, είναι απαραίτητη γιατί η Τουρκία και η τουρκοκυπριακή ηγεσία προσδίδουν στον όρο το περιεχόμενο, που τους βολεύει. Δηλαδή, υπονοούν την ισότητα δυο κρατών και μιλούν σχεδόν για πλήρη αριθμητική ισότητα σε όλα. Τα ψηφίσματα των Ηνωμένων Εθνών ξεκαθαρίζουν ότι με τον όρο πολιτική ισότητα δεν εννοούν ισότητα δυο κρατών, ούτε και αριθμητική ισότητα σε όλα τα επίπεδα της εξουσίας. Τονίζουν το στοιχείο της αποτελεσματικής συμμετοχής στην εξουσία και στη λήψη των αποφάσεων. Πουθενά δεν προσδίδεται περιεχόμενο που να αφίσταται της θεμελιώδους θέσης αρχής ότι η λύση θα προνοεί τη μετεξέλιξη του ενιαίου κράτους σε ομοσπονδιακό. Εξάλλου, η απόπειρα δημιουργίας δεύτερου κράτους στην Κύπρο έχει καταδικαστεί με βάση το διεθνές δίκαιο τόσο από τον ΟΗΕ, όσο και από άλλους διεθνείς οργανισμούς. Ένα από τα πιο βασικά ζητήματα της ομοσπονδίας είναι ο καταμερισμός των αρμοδιοτήτων μεταξύ ομοσπονδίας και περιφερειών. Στη διεθνή πρακτική συναντούμε διάφορους τρόπους καταμερισμού αρμοδιοτήτων. Στην κεντρική εξουσία δίνονται οι σημαντικές εκείνες αρμοδιότητες, που αφορούν την ομοσπονδία, ως σύνολο, και εξασφαλίζουν την ενότητα του κράτους. Συνήθως, αυτές οι αρμοδιότητες είναι: εξωτερικές σχέσεις, άμυνα, ασφάλεια, δημοσιονομικές υποθέσεις, τηλεπικοινωνίες, εμπόριο, έμμεση φορολογία, επίλυση των διαφορών ανάμεσα στην ομοσπονδία και τις περιφέρειες, όπως και ανάμεσα στις ίδιες τις περιφέρειες. Οι αρμοδιότητες, που δίνονται στις περιφέρειες, βασικά αφορούν ζητήματα που έχουν σχέση με αυτές και όχι με την ομοσπονδία ως σύνολο. Αυτά τα ζητήματα είναι για παράδειγμα: όργανα τοπικής διοίκησης και αυτοδιοίκησης, τοπική αστυνομία, προστασία του τοπικού περιβάλλοντος, πολιτιστικά θέματα, παιδεία, οργάνωση των τοπικών δικαστηρίων μέσα στα πλαίσια των αρχών που καθορίζουν τα κεντρικά δικαστήρια κ.α. Απαραίτητο στοιχείο κάθε ομοσπονδιακού συστήματος είναι ο διαχωρισμός των αρμοδιοτήτων. Ανεξαρτήτως των τρόπων διαχωρισμού τους, παντού χωρίς εξαίρεση οι αρμοδιότητες των επαρχιών είναι ακριβώς οι ίδιες. Και εμείς εδώ στην Κύπρο δεν πρόκειται να πρωτοτυπήσουμε. Οι εξουσίες και αρμοδιότητες που θα αφήνει το κεντρικό σύνταγμα στις επαρχίες θα είναι ακριβώς οι ίδιες. Αναντίρρητα λοιπόν, η ισότητα των επαρχιών στα πλαίσια του ομοσπονδιακού κράτους είναι δεδομένη.

Η εφημερίδα «Φιλελεύθερος» σημειώνει ότι στο έγγραφο αποφεύγονται λεπτομέρειες, που βρίσκονται στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και αφορούν για παράδειγμα την εκ περιτροπής προεδρία.     tvxs