Μαντέλα, σύμβολο των καταπιεσμένων και των... καταπιεστών

Αλέκος Αναγνωστάκης

Η ταραγμένη πορεία της ζωής του ανθρώπου που γκρέμισε το απαρτχάιντ συμπίπτει με την άνοδο και την πτώση της Αριστεράς του 20ού αιώνα. Οι 90 ιμπεριαλιστές που παραβρέθηκαν στην κηδεία του νοτιοαφρικανού ηγέτη Νέλσον Μαντέλα με την παρουσία τους κυρίως τίμησαν τον εκφυλισμό της επανάστασης των μαύρων, όταν τη θέση του φυλετικού απαρτχάιντ κατέλαβε ένα από τα πιο ταξικά και βίαια καθεστώτα των ημερών μας.

Τελικά οι 90 κυβερνήτες σε ποιον και σε τι απέτισαν φό­ρο τιμής, καθώς στέκονταν μπροστά στον εκλιπόντα ιστο­ρικό ηγέτη της Νοτιοαφρικα­νικής Ένωσης στο γήπεδο του Σοβέτο;....

Και εμείς, οι «τόσοι άλλοι», ποιον ξεπροβοδίζα­με προς τη γη των προγόνων Κόζα, προς το μικρό χωριό Κούνου, δίπλα στον τάφο των γονιών και των τριών από τα παιδιά του; Ο Μαντέλα έγινε ο πρόεδρος της Νοτιοα­φρικανικής Ένωσης. Έγινε σύμβολο. Υπήρξε όμως ο γιος του Γκά-ντλα Χένρι Μπακανίσουα, του αρχηγού, μέλος της «βασιλι­κής οικογένειας» του χωριού Μβεζο της επαρχίας Τράνσκεϊ. Ήταν ο Ρολιχλάχλα, ο «ταρα­χοποιός», όπως ήταν το πρώ­το όνομα που του έδωσε η φυ­λή του στη γλώσσα της, καθώς γεννήθηκε στις 18 Ιουλίου του 1918. Εξελίχθηκε στον επανα­στάτη Νέλσον Μαντέλα, τον οποίο γνωρίσαμε αφού πήρε το όνομα Νέλσον από την αγγλί­δα δασκάλα του και σπούδα­σε πολιτική, ανθρωπολογία και ρωμαϊκό ολλανδικό δίκαιο στο πανεπιστήμιο του Φορτ Χέαρ - το 1939, εννέα χρόνια πριν από το απαρτχάιντ. Στο τέλος επιχειρήθηκε να μεταμορφω­θεί σε, ας πούμε, «άγγελο της ειρήνης και της συγγνώμης» -κάτι σαν «κοσμικός άγιος» μιας κατασκευ­ασμένης τελικά πραγματικότητας. Ανάμεσα όμως σε αυτή την ύστερη πραγ­ματικότητα και τη γέννηση του ξετυλίγεται η ζωή του, που είναι η ίδια η ζωή, η άνο­δος, η ανεπίστρεπτη καθοδική πορεία και ο εκφυλισμός της Αριστεράς του περασμέ­νου αιώνα.

Ο Μαντέλα ανδρώθηκε σε ένα κράτος το οποίο δημιούργησαν Βρετανοί και Ολλανδοί αποικιο­κράτες και στο οποίο δι­καιώματα είχαν μόνο οι λευκοί. Η μαύρη πλει­οψηφία ήταν καταδικα­σμένη στη σκλαβιά των ορυχείων και των αγρο­κτημάτων. Μαζί με τους Ασιάτες και τους λευκούς εργάτες συντη­ρούσαν με το αίμα και τον ιδρώτα τους ένα από τα πιο βάρβαρα καθεστώτα εκμετάλ­λευσης που γνώρισε η ανθρωπότητα. Αγωνίστηκε ως μέλος και ηγετική φυσιο­γνωμία του παράνομου Αφρικανικού Εθνι­κού Κογκρέσου (ΑΕΚ, 1912) και του ένο­πλου τμήματος του (Εθνικό Δόρυ) ενάντια σε αυτό το καθεστώς με κάθε μέσο και μορ­φή (ένοπλα αλλά και «ειρηνικά»): Λαϊκές κινητοποιήσεις, απεργίες, διαδηλώσεις, πο­λιτική ανυπακοή, αλλά και ένοπλη δράση, που περιλάμβανε κυρίως σαμποτάζ σε κυ­βερνητικά κτήρια. Υπήρξε μέλος του πρώ­του πολυφυλετικού κόμματος της χώρας, του Κομμουνιστικού Κόμματος Νοτίου Αφρικής (ΚΚΝΑ, 1921), και μέλος, σύμ­φωνα με το ΚΚΝΑ, της Κεντρικής του Επι­τροπής (γεγονός που ποτέ δεν επαλήθευσε και ποτέ ο ίδιος δεν διέψευσε). Το όνομα και η ζωή του Μαντέλα, αυτής της μεγάλης μορφής της σύγχρονης αν­θρώπινης ιστορίας, είναι ταυτισμένα με αυ­τόν τον αγώνα. Αλλά οι 90 ηγέτες δεν τι­μούν αυτό τον Μαντέλα ή αυτές τις πρά­ξεις του.

Η κυβέρνηση Μαντέλα που προέκυψε από τις εκλογές του 1994 ψήφισε μια σει­ρά διόλου ευκαταφρόνητα νομοθετήματα που προωθούσαν μια αστική, καθυστερη­μένη, μεταρρύθμιση στη Νότιο Αφρική. Οι ρατσιστικές διακρίσεις εξαλείφτηκαν από τη νομοθεσία, αλλά πλέον η κυβέρνηση του ΑΕΚ είχε να αντιμετωπίσει τη νέα κα­πιταλιστική πραγματικότητα. Η χώρα, 25 χρόνια μετά την κατάργηση του απαρτχάιντ και έπειτα από 19 χρόνια συνεχούς διακυβέρνησης από το ΑΕΚ και το ΚΚΝΑ, παρουσιάζει μερικές από τις εντονότερες κοινωνικές και ταξικές δι­αφοροποιήσεις στην υφήλιο. Τουλάχιστον 4,66 εκατομμύρια (ή 24,7%) είναι οι άνερ­γοι το τρίτο τρίμηνο του 2013. Πάνω από το 1/3 της χώρας βρίσκεται υπό το όριο της φτώχειας. Επίσης, 400.000 λευκοί -οι πε­ρισσότεροι Αφρικάνερς- ζουν «ξεχασμέ­νοι» σε παραγκουπόλεις. Παρά τις πολι­τικές ελευθερίες, οι μαύροι κάτοικοι στα πρώην γκέτο παραμένουν στο περιθώριο της κοινωνικής ζωής: κοντά σε εστίες μό­λυνσης, συχνά χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα, δί­χως εύκολη πρόσβαση σε πόσιμο νερό, με την καθημερινή σίτιση τους να εξαρτάται από την αγαθή προαίρεση ανθρωπιστικών οργανώσεων. Η χώρα κατέχει τη θλιβερή παγκόσμια πρωτιά στον αριθμό θανάτων από AIDS. Η σεξουαλική βία είναι ανάμε­σα στις υψηλότερες στον κόσμο. Η προσ­δόκιμη διάρκεια ζωής ενός Νοτιοαφρικανού δεν ξεπερνά τα 50 χρόνια. Η διαρκής διείσδυση και συνύφανση του ξένου κεφαλαίου με το ντόπιο για εκμετάλ­λευση των πλουτοπαραγωγικών πηγών και του -πάντα πάμφθηνου- εργατικού δυνα­μικού διαμόρφωσε μια νέα ελίτ -ανάμεσα της πια και μαύροι- που ζει μέ­σα σε προκλητική χλιδή.

Η Ν. Αφρική είναι πλέον μια ισχυρή καπιταλιστική δύναμη. Από τον Φλεβάρη του 2011 προσχώρη­σε μαζί με Βραζιλία, Ρωσία, Ιν­δία και Κίνα στην άτυπη διεθνή διακρατική οργάνωση BRICS, δημιούργημα της τάσης αλλα­γής του συσχετισμού δύναμης στην «κορυφή» της ιμπεριαλι­στικής «πυραμίδας» στο φό­ντο που δημιουργεί η παγκό­σμια καπιταλιστική κρίση. Το 10% του πληθυσμού (κυρί­ως λευκοί αλλά πλέον και μαύ­ροι) κατέχει πάνω από το 50% του εγχώριου πλούτου. Τα φαι­νόμενα διαφθοράς στην κρατι­κή μηχανή και τα κρούσμα­τα αστυνομικής βίας σε βάρος λαϊκών κινητοποιήσεων πλη­θαίνουν. Η σφαγή 34 απεργών στο ορυχείο της Μαρικάνα, τον περσινό Αύγουστο, από αστυνομικούς επανέφερε οδυνηρές μνήμες από τις σφαγές που διέπραττε το απαρτχάιντ. Η χώρα που έχει στο έδαφος της το 78% των παγκόσμιων απο­θεμάτων λευκόχρυσου, το 50% των αποθε­μάτων χρυσού, που είναι ο τρίτος μεγαλύ­τερος εξαγωγέας άνθρακα  και ο μεγαλύτερος παρα­γωγός χρωμίου έχει ένα λαό εξαθλιωμένο. Οι ως τα σήμερα κυβερνήσεις του Νοτιοαφρικανικού Κογκρέσου, στις οποί­ες συμμετέχει διαρκώς το ΚΚΝΑ, δεν διαχειρί­ζονται απλώς αλλά απο­φασίζουν και από κοινού σχεδιάζουν αυτήν ακρι­βώς την καπιταλιστική πορεία της χώρας. Η επανάσταση όχι μόνο έμεινε στη μέση αλλά η πορεία της αντιστράφηκε και εκ­φυλίστηκε. Αυτή την αντίστροφη πορεία ενισχύουν διά της παρουσίας τους οι 90 ιμπεριαλιστές ηγέτες, αυτό τον Μαντέλα, τον άλλο, τιμούν.

Το σίγουρο είναι πως μια μορφή μετώπου ενάντια στο απαρτχάιντ ήταν αναγκαία. Το πώς και πότε, με ποια μορφή και ποιο περι­εχόμενο, αυτό το μέτωπο έπρεπε να μετεξε­λιχθεί σε λαϊκό, μαζικό, εργατικό επαναστα­τικό μέτωπο είναι κρίσιμα ερωτήματα που αναζητούν απαντήσεις - αυτή είναι η τιμή που αρμόζει στον «ταραχοποιό», τον επα­ναστάτη Μαντέλα τον οποίο εμείς γνωρί­ζουμε, τιμούμε και ξεπροβοδίσαμε.

ΠΡΙΝ 15/12/13                                                                    αριστερό blog