Το μέτρο της επίταξης, αστειότητες καθεστώτος που σωριάζεται

Η πρώτη επίταξη-επιστράτευση έγινε κατά τη διάρκεια
της κατοχής από τη δοσιλογική κυβέρνηση Λογοθετόπουλου. Ο λαός κατέβηκε στο δρόμο κάτω από τα όπλα των Γερμανών. Ο Λογοθετόπουλος πήρε πίσω το μέτρο. Σήμερα, το ίδιο μέτρο επιβάλει μαι χούντα με δημοκρατικό μανδύα.«Επίταξη, πρακτικά, σημαίνει ότι επιστρατεύονται πρόσωπα και πράγματα με την απειλή ποινής καθείρξεως από 5 ως 20 χρόνια....
. Αυτό σημαίνει ότι όποιος παραλάβει φύλλο πορείας -ατομικής προσκλήσεως- και αρνηθεί να συμμορφωθεί με την κυβερνητική απόφαση αντιμετωπίζει την ποινή αυτή. Η απόφαση αυτή είναι νόμιμη σύμφωνα με το Σύνταγμα αφού  προβλέπεται στο νομοθετικό διάταγμα 17 του 1974, στο άρθρο 8 παράγραφος 3 και στο άρθ. 22 παράγρ. 4 του Συντάγματος.Στο παρελθόν, το μέτρο επικαλέστηκε σε πολλές περιπτώσεις μέσα στις οποίες περιλαμβάνονται τα επαγγέλματα των ελεγκτών υπηρεσίας πολιτικής αεροπορίας, τους πιλότους της ολυμπιακής αεροπορίας, τους οδηγούς βυτιοφόρων κ.α. Το μέτρο μπορεί να θεωρηθεί δικαιολογημένο για την επίταξη προσώπων στη μόνη περίπτωση που θεωρηθεί ότι υπάρχει κίνδυνος για τη δημόσια υγεία, δηλαδή, θα μπορούσε να δικαιολογηθεί για τον ανεφοδιασμό νοσοκομείων, φαρμακείων κα. Δε ξέρω αν υπάρχει τώρα τέτοιος κίνδυνος αλλά και να υπάρχει, δεν δικαιολογεί σε καμία περίπτωση τη συνολική επίταξη των βυτιοφόρων».
Αυτά έλεγε ο καθηγητής Χρυσόγονος στο tvxs πριν από 2,5 χρόνια. Αν και οι απεργοί μπορούν να προβούν σε άρση της επίταξης μέσω της δικαστικής οδού, δεν γνωρίζουμε περιπτώσεις που να κατέφυγαν.

  Από την απελευθέρωση και μετά έγιναν 6 επιτάξεις, οι 5 από κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ:
-1979- επιστρατεύονται οι τραπεζικοί υπαλλήλοι, αφού με την απεργία τους είχαν “παραλύσει” οι τράπεζες.
-1983- επιστράτευση των οδηγών – ιδιοκτητών βυτιοφόρων εξαιτίας της παρατεταμένης απεργίας τους. Παράλληλα, είχε κηρυχθεί και επίταξη των βυτιοφόρων αυτοκινήτων υγρών καυσίμων δημόσιας χρήσης και πολιτική επιστράτευση των οδηγών – απεργών. (Το ΣτΕ το οποίο εξέτασε την προσφυγή των απεργών, δικαίωσε την απόφαση της διοίκησης, συνδέοντας την παρατεταμένη απεργία με το μεγάλο κύμα κακοκαιρίας και την έλλειψη καυσίμων σε νοσοκομεία).
-1986- Επιστράτευση των χειριστών και ιπτάμενων μηχανικών της Ολυμπιακής Αεροπορίας.
-1994- επίταξη των λεωφορείων πολιτών που είχαν συμβληθεί με τον ΟΑΣΑ.
-2002- πολιτική επιστράτευση των απεργών ναυτεργατών, ύστερα από τα σοβαρά προβλήματα αποκλεισμού της νησιωτικής Ελλάδας, εξαιτίας της παρατεταμένης απεργίας της ΠΝΟ.
-2006-πολιτική επιστράτευση των απεργών ναυτεργατών.

Διαδικασία Εφαρμογής:
Σε όλους όσοι καλούνται να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους διανέμονται τα «φύλλα ατομικής προσκλήσεως πολιτικής επιστράτευσης» γνωστά και ως “φύλλα πορείας”. Την ευθύνη για την παρακολούθηση της διαδικασίας έχουν οι κατά τόπους νομαρχίες (πλέον περιφέρειες).

Ολες αυτές οι επιτάξεις έγιναν σαν απάντηση της εξουσίας σε άγριες απεργίες με το πρόσχημα του γενικού συμφέροντος. Ο μαλθακότατος και άνευ ενσήμων υπουργάρας Χατζηδάκης κατέθεσε την απειλή της επίταξης στηριζόμενος όχι σε κάποιο πρόβλημα δημόσιας υγείας, ούτε σε κάποια άλλη παράμετρο που επιρεάζει το σύνολο του πληθυσμού, αλλά μπουνταλοειδώς στην καταστολή της απεργίας και την άρνηση διαλόγου με τους απεργούς.

Σε συνέντευξη του ο Σ.Ρεβύθης, αντιπρόεδρος του σωματείου λέει: “Είμαι ηλεκτρολόγος με 22 χρόνια προϋπηρεσία. Δουλεύω σε βάθος 20 και 30 μέτρων κάτω από τη γη, που υπάρχουν κίνδυνοι για την υγεία. Εχω περάσει λεπτοσπείρωση από ποντίκι. Συντηρώ συστήματα με τάση 20.000 Βολτ, όπου για ένα λάθος μπορείς να γίνεις κάρβουνο. Δουλεύω νυχτερινά και τρεις Κυριακές υποχρεωτικά τον μήνα. Ολα αυτά δεν υπολογίζονται πλέον. Στον βασικό μισθό των 750 ευρώ, δικαιούμαι 150 ευρώ τον μήνα γιατί δουλεύω σε ιδιαίτερες συνθήκες και 110-120 ευρώ για τρεις Κυριακές τον μήνα. Ολα μικτά”

 Η μεγάλη διαδήλωση της ΕΠΟΝ ενάντια στην πολιτική επιστράτευση (1943)

Καθώς οι μήνες του πολέμου περνούσαν κι η Βέρμαχτ χρειαζόταν όλο και περισσότερους στρατιώτες στο Ανατολικό Μέτωπο, «άνοιγαν» πολλές θέσεις εργασίας στις παραγωγικές μονάδες στην ίδια τη Γερμανία. Αυτές τις θέσεις κλήθηκαν να καλύψουν εργάτες από τις κατεχόμενες χώρες.

Με το δέλεαρ μιας καλύτερης ζωής στην αρχή. Έτσι, σε «ρεπορτάζ» του –ελεγχόμενου από τις αρχές κατοχής– ραδιοφωνικού σταθμού στα τέλη του 1941, ακούγεται κάποιος ανώνυμος Έλληνας εργάτης στη Γερμανία να λέει: «Τρώμε… ψωμί, μαργαρίνη, αυγά, μαρμελάδα, μακαρόνια… Δεν μας λείπει τίποτα», για να έρθει ο εκφωνητής να προσθέσει: «Εσείς δηλαδή έχετε πολλά περισσότερα απ’ όσα έχουμε εμείς».[1] Παρόμοιας υφής δημοσιεύματα βρίσκουμε και στον Τύπο: «Οι ξένοι εργάται εν Γερμανία επωφελούνται των κοιν. ασφαλίσεων», τιτλοφορείται σχετικό εκτενές άρθρο που μεταξύ άλλων τονίζει ότι «αι κοινωνικαί ασφαλίσεις μάλιστα δεν περιορίζονται μόνον εις τον εργαζόμενον, αλλ’ επεκτείνονται και εις ολόκληρον την οικογένειάν του».[2] Στη Θεσσαλονίκη (η οποία βρισκόταν από την αρχή υπό γερμανική κατοχική διοίκηση αντίθετα από την Αθήνα και το μεγαλύτερο κομμάτι της χώρας που ήταν υπό ιταλική) συγκροτήθηκε, μάλιστα, τον Ιανουάριο του 1942 η «Επιτροπή Στρατολόγησης Ελλήνων Εργατών για Εργασία στην Αλλοδαπή».[3]

«Στις αρχές του 1943», πάντως, όπως γράφει ο Mazower, «το εθελοντικό πρόγραμμα εργασίας των Γερμανών είχε σαφώς αποτύχει. Στο μεταξύ, οι εργάτες που είχαν επιστρέψει από το Ράιχ για τα Χριστούγεννα διέδιδαν φοβερές ιστορίες στους γνωστούς τους, περιγράφοντας απαίσιες συνθήκες ζωής, συχνούς ξυλοδαρμούς και περιπτώσεις εκτελέσεων από τους Γερμανούς επιστάτες και την αστυνομία».[4]

Αφού λοιπόν δεν έπιανε τόπο η εξαπάτηση οι αρχές κατοχής και η δωσιλογική κυβέρνηση Λογοθετόπουλου στράφηκαν προς την υποχρεωτική πολιτική επιστράτευση. Και απέτυχαν παταγωδώς. «Επιστράτευση ίσον θάνατος – Όλοι αντάρτες» κραύγαζε το ΕΑΜ με μεγάλα κόκκινα γράμματα στους τοίχους.

Το πρώτο τρίμηνο του 1943 συγκεντρώσεις κι απεργίες ήταν εξαιρετικά συχνές στις μεγάλες πόλεις. Ειδικά στην Αθήνα υπήρξε η μεγαλειώδης κηδεία του Κωστή Παλαμά στις 27.2. Λίγες μέρες αργότερα, στις 5.3, θα γίνει η μαζικότερη διαδήλωση ενάντια στην πολιτική επιστράτευση. Παρά το τσουχτερό κρύο τουλάχιστον 7.000 δημόσιοι υπάλληλοι, εργάτες κλπ. με επικεφαλής ανάπηρους στρατιώτες και φοιτητές, βγήκαν στους δρόμους φωνάζοντας «Κάτω η επιστράτευση!», «Θάνατος στον Λογοθετόπουλο!» και «Θάνατος στον Πάγκαλο!». Η κατάσταση εκτραχύνθηκε.

Δίπλα στο υπουργείο Εργασίας (οδός Πανεπιστημίου) το πλήθος συγκρούστηκε με την αστυνομία που πυροβόλησε σκοτώνοντας πέντε και τραυματίζοντας περίπου πενήντα άτομα.

Ακολούθησε μια άλλη σύντομη οδομαχία στα Εξάρχεια, ενώ διαδηλωτές εισέβαλαν στο δημαρχείο θέλοντας να κάψουν τους εκλογικούς καταλόγους για να μην χρησιμοποιηθούν στην επιστράτευση. Την επομένη ο πρωθυπουργός Λογοθετόπουλος ανακοίνωνε ότι δεν θα γινόταν πολιτική επιστράτευση.[5]

Ακόμα και τα πιο αυταρχικά καθεστώτα χρειάζονται κάποιο βαθμό κοινωνικής συναίνεσης για να λειτουργήσουν.

Η επιτυχία αυτή του αντιστασιακού κινήματος θα του δώσει νέα ώθηση, ενώ από την άλλη πλευρά θα προκαλέσει αλλαγή στη διορισμένη από τους ναζί κυβέρνηση. Στις 15.3.1943 ξεκινά από την Αθήνα μια τριμελής ομάδα στελεχών της ΕΠΟΝ (Μπάμπης Δρακόπουλος, Λευτέρης Ελευθερίου και Κατίνα Καρρά-Ελευθερίου) για να ιδρύσουν αντίστοιχα τμήματα της οργάνωσης στο πανεπιστήμιο αλλά και στις συνοικίες της πόλης.[6] Στη συνέχεια, όπως έχουμε γράψει σε προηγούμενο σημείωμα, έγιναν φοιτητικές, κυρίως, διαδηλώσεις τη μέρα της εθνικής επετείου.[7]

Εντωμεταξύ, στις 7.4, αναλάμβανε πρωθυπουργός της δωσιλογικής κυβέρνησης ο Ιωάννης Ράλλης δηλώνοντας: «Πρέπει καλώς πάντες να κατανοήσωμεν ότι, διεξάγων ο Άξων σκληρόν αγώνα κατά του επαπειλούντος τον πολιτισμόν φοβερού κομμουνιστικού κινδύνου, δικαιούται να έχη τουλάχιστον την αξίωσιν όπως μη δημιουργή εις αυτόν ο ελληνικός λαός περιπλοκάς και όπως μη παρεμβάλλη εμπόδια εις το βαρύτατον τούτο έργον του… Δηλούμρν όμως ότι μεθ’ όσης στοργικής μερίμνης θα αντιμετωπίση η κυβέρνησις τας ανάγκας του ελληνικού λαού, μετ’ ίσης αυστηρότητος αμειλίκτως θα πατάξη οιανδήποτε απόπειραν διασαλεύσεως της τάξεως, όθεν δήποτε και αν ήθελεν αύτη προέλθη».[8] Το έργο αυτό ανέλαβαν τα εγκληματικά Τάγματα Ασφαλείας.

Καθώς, λοιπόν, εμφανίζεται νέα κυβέρνηση οργανώνεται στη Θεσσαλονίκη διαδήλωση ενάντια στην επιστράτευση στις 16 Απριλίου. Η διαδήλωση, με συνθήματα «Όχι εργάτες στη Γερμανία!» και «Κάτω η επιστράτευση!» είναι ογκώδης, όπως μαζικές είναι και οι συλλήψεις φοιτητών και φοιτητριών από τις αρχές Κατοχής ως απάντηση στην επιτυχία της διαδήλωσης.

Ο αριθμός των συλληφθέντων, που εγκλείστηκαν στο στρατόπεδο Παύλου Μελά, ανέρχεται στους 186 (ή στους 154 κατά άλλη πηγή).[9] Η πλειονότητα των συλληφθέντων αφέθηκαν ελεύθεροι μερικές μέρες αργότερα (23.4), αλλά κάποιοι κρατήθηκαν παραπάνω και στη συνέχεια είχαν τραγικό τέλος.

Έτσι, ο Νίκος Μπαλής βγήκε από το Παύλου Μελά στις 6.9.1943 για να ξανασυλληφθεί στις 2.1.1944 και να είναι τελικά ένας από τους εξήντα που οι ναζί κι οι συνεργάτες τους εκτέλεσαν στις 3.3.1944. Τις τελευταίες του στιγμές περιγράφει στο ημερολόγιο του ο κρατούμενος στο στρατόπεδο Λεωνίδας Γιασημακόπουλος: «Από τον θάλαμόν μας εκλήθη ο Νικόλαος Μπαλής να πληρώση με το αίμα του τον σκληρόν φόρον του κατακτητού. Έδειξε θάρρος απαράμιλλον! Ούτε επί στιγμήν δεν εδάκρυσε… Όταν έβγαινε από τον θάλαμον μάς αποχαιρέτησεν όλους ομού με την φωνήν “Αδέλφια αντίο. Αν έφταιξα σε  κανένα ας με συγχωρήση”… Όλο το απόγευμα αλλεπάλληλοι επισκέπται ζητούν να ιδούν τους ιδικούς των δια να πεισθούν ότι ζουν… Μεταξύ άλλων ήλθε και η μητέρα του Μπαλή η οποία έξαλλος εζήτει τον υιόν της».[10]

Παραπομπές:

[1] Παναγιώτης Λιάκος, «Εργάτες στο Ράιχ» στο Πολεμικός Τύπος Νο 29.

[2] Λαρισαϊκός Τύπος, 24.3.1943.

[3] Παν. Λιάκος, «Εργάτες στο Ράιχ» ό.π.

[4] Mark Mazower, Στην Ελλάδα του Χίτλερ: Η εμπειρία της Κατοχής, μτφρ. Κ. Κουρεμένος, Αλεξάνδρεια, Αθήνα 1994, σ. 139-140.

[5] M. Mazower, Στην Ελλάδα του Χίτλερ…, ό.π., σ. 140-146.

[6] Οντέτ Βαρών-Βασάρ, Η ενηλικίωση μιας γενιάς: Νέοι και νέες στην Κατοχή και στην Αντίσταση, Εστία, Αθήνα 2009, σ. 364.

[7] http://calendar.alterthess.gr/content/μεγάλες-φοιτητικές-διαδηλώσεις-1943-1944.

[8] Ελεύθερον Βήμα, 8.4.1943.

[9] Γιώργος Αναστασιάδης, Ανεξάντλητη πόλη: Θεσσαλονίκη 1917-1974, University Studio Press, Θεσσαλονίκη 1996, σ. 51. Ο μικρότερος αριθμός δίνεται από τον Γιώργο Καφταντζή στο βιβλίο Το ναζιστικό στρατόπεδο Παύλου Μελά Θεσσαλονίκης 1941-1944, όπως το έζησε και το περιγράφει στο ημερολόγιο του ένας όμηρος ο Λεωνίδας Γιασημακόπουλος, τόμος Ι, Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1999, σ. 305.

[10] Γ. Καφταντζής (επιμ.), Το ναζιστικό στρατόπεδο Παύλου Μελά…, ό.π., σ. 305-307.           εργασιακό δελτίο 

 

http://www.alterthess.gr