Τα πρόβατα και οι πιστωτές του Πανούργου

Ο Πανούργος διαπραγ/ται την αγορά προβάτων. Σχ:Γκυστάβ Ντορέ

   Ο αναγεννησιακός Ραμπελαί και η Ελλάδα στο γέρμα της ζωής της

 του Βασίλη Δρουκόπουλου

     Ο Πανούργος, από τα κυριότερα πρόσωπα στο έργo του Φρ. Ραμπελαί Γαργαντούας και Πανταγκρυέλ (πρώτο μισό του 16ου αιώνα), πέραν των άλλων ιδιοτήτων του, χαρακτηρίζεται από αδηφάγα όρεξη και τυραννικό και εκδικητικό τιμωρητικό μένος που προξενεί σαδιστικά πόνο και οδύνη. Στην ιματιοθήκη του, μας πληροφορεί ο Ραμπελαί, σε μυστικές κρύπτες ο Πανούργος φυλάει ένα κοφτερό μαχαίρι για να κόβει πορτοφόλια, ένα ζευγάρι ζάρια για εξαπατητικά κόλπα στους δρόμους, διάφορες σκόνες που προκαλούν φτάρνισμα και κώνους γεμάτους με ψείρες και ψύλλους για να τα πετάει στις γυναίκες κατά τη διάρκεια της λειτουργίας στην εκκλησία.

Ι. Από το 3ο Βιβλίο (σε δικιά μου ελεύθερη απόδοση). «Ρωτά ο Πανταγκρυέλ τον Πανούργο: –Πότε θα ξοφλήσεις τα χρέη σου; –Στις ελληνικές καλένδες, του απαντά....

Και συνεχίζει: –Αν είσαι χρεωμένος, πάντα θα υπάρχει κάποιος που θα προσεύχεται για σένα στο θεό να σου χαρίζει πολύχρονη, ευλογημένη και ευδαίμονα ζωή. Πάντα θα μιλάει με τα καλύτερα λόγια για σένα σε κάθε συντροφιά. Παλιότερα, στη χώρα των Γαλατών, οι υπηρέτες, οι σκλάβοι και οι δουλοπάροικοι ρίχνονταν στην πυρά όταν πέθαιναν τα αφεντικά τους. Γι’ αυτό ικέτευαν αδιάκοπα το μεγάλο θεό Ερμή και τον Πλούτωνα να χαρίσουν στα αφεντικά υγεία και μακροζωία. Για τον ίδιο λόγο τους συμπεριφέρονταν καλά και τους υπηρετούσαν πιστά. Έτσι, θα ζούσαν κι’ αυτοί ως τη μέρα του θανάτου τους. Πίστεψέ με, συνεχίζει ο Πανούργος, οι πιστωτές σου λοιπόν με αφοσίωση θα προσευχηθούν ένθερμα στον παντοδύναμο να μακροημερεύσεις και δεν φοβούνται τίποτε περισσότερο από το θάνατό σου, γιατί λατρεύουν πιο πολύ το χρήμα που εισπράττουν από την ίδια τους τη ζωή».

 Με βάση τα λόγια του Πανούργου και από μια πιο σύγχρονη οπτική γωνία μπορεί κανείς να ισχυριστεί ότι με την επιμήκυνση της ζωής τού οφειλέτη αποφεύγεται μια πιθανή πρόωρη και ολοκληρωτική αδυναμία πληρωμής, αυξάνεται η πιθανότητα της πλήρους και τοκοφόρας αποπληρωμής του χρέους και διατηρείται η δυνατότητα ανανέωσης της πελατειακής σχέσης μεταξύ δανειστή και δανειζόμενου. Επιπρόσθετα, αν ο οφειλέτης χρωστά και σε άλλους δανειστές ή έχει ενεργήσει και ο ίδιος ως δανειστής προς τρίτους, τότε με μια απότομη διακοπή της ομαλής ροής των δανειζόμενων και εισπραττόμενων ποσών υπάρχει ο κίνδυνος ενός μεταδοτικού κύματος αλλεπάλληλων πτωχεύσεων και χρεωκοπιών. Στα όσα μας αφορούν τώρα. Οι ισχυροί ευρωπαίοι εταίροι μας και οι συμπράττοντες κρίνουν ότι, παρατείνοντας τη «σωτηρία» μας, αν και όχι την ανθηρή υγεία μας, εξασφαλίζουν την καλύτερη λύση για τα συμφέροντά τους, λαμβάνοντας υπόψη τις περιστάσεις. Συνετίζουν τους υπόλοιπους αμαρτωλούς, αποτρέπουν την ανυπόλογη χρεωκοπία μας, επομένως κατοχυρώνουν τη μερική, έστω, εξόφληση των δανείων τους, ενώ με τις ρήτρες των νέων χορηγήσεων που συνομολογούνται ελαχιστοποιούν την πιθανότητα μη πληρωμής και τελικά κρατούν την Ελλάδα σ’ ένα οικονομικό χώρο υπαγορεύοντας τις δικές τους, ιδεολογικά βέβαια φορτισμένες, οικονομικές πολιτικές αποσοβώντας, ή τουλάχιστον απομακρύνοντας, εναλλακτικά μέτρα. Και για να επιτευχθούν όλα τα πιο πάνω υποδεικνύουν επιτακτικά και ανενδοίαστα τις «ενδεικνυόμενες» πολιτικές επιλογές περί δημοκρατίας, σχηματισμού κυβερνήσεων, ορισμού κυβερνητών, συγκρότησης συμμαχιών, διεξαγωγής ή μη εκλογών κ.ά. και απαιτούν την αμείλικτη εφαρμογή τους.

ΙΙ. Μια άλλη ιστορία (από το 4ο Βιβλίο), με τον  Πανούργο πάλι. Σε θαλάσσιο ταξίδι συναντά εμπόρους προβάτων και από έναν αγοράζει ακριβά ένα ζώο. Για να τον εκδικηθεί, κι επειδή επιπλέον τον κοροϊδεύει για το παρουσιαστικό του, σπρώχνει το πρόβατό του στη θάλασσα. Τα υπόλοιπα πρόβατα των εμπόρων πηδάν κι αυτά γιατί έτσι πάντοτε γίνεται με τα πρόβατα. Δεν μπορεί να τα σταματήσει κανείς: όπου και να πάει το πρώτο, όλα τα άλλα ακολουθούν. Ένας συνεπιβάτης ψέγει τον Πανούργο επειδή σπατάλησε τα χρήματά του για το πρόβατο που έριξε στη θάλασσα. Αυτός όμως του απαντά ότι απόλαυσε το θέαμα, που σίγουρα άξιζε πάνω από 50.000 φράγκα.

Φανταστείτε τώρα τη Γερμανία (και τους ομοδόξους της) ως τον Πανούργο, την Ελλάδα ως το πρόβατο της αγοραπωλησίας και τα πρόβατα των εμπόρων θεωρήστε τα ως τα υπόλοιπα κράτη –πλην Ελλάδας (Greece)– των PIGS (εδώ μπερδεύονται τα ζώα!), δηλαδή Πορτογαλία (Portugal), Ιρλανδία (Ireland) και Ισπανία (Spain) — αν προσθέστε και ένα άλλο Ι δίπλα στο πρώτο, τότε περιλαμβάνετε και την Ιταλία. Η Γερμανία και οι λοιποί έχουν μισομετανοιώσει γιατί έκαναν δεκτά τα PI(Ι)GS, αλλά επειδή δεν τους συμφέρει ακόμα να τα ρίξουν στη θάλασσα, με πρώτη την Ελλάδα την οποία και μέμφονται ότι τους κορόιδεψε (με τα στατιστικά στοιχεία αυτή τη φορά), δεν προχωρούν στην εκδίκησή τους. Οπλισμένοι με άλλα πιο σύγχρονα και οξύστομα όπλα στην ιματιοθήκη τους, απειλούν, σταθμίζουν καθημερινά την κατάσταση, κάνουν τους υπολογισμούς τους και θα αποφασίσουν να ενεργήσουν δυναμικά  όταν πια θα εκτιμάται ότι  η εκδίκηση (και το θέαμα!) θα κοστίζουν λιγότερο από τη συνεχιζόμενη συντήρηση και διατήρηση της Ελλάδας. «Θέλουμε να παραμείνει η Ελλάδα στο ευρώ», δηλώνουν και αναφωνούν όλοι εν χορώ, αλλά θα πρέπει να τρώει πολύ λιγότερο, συμπληρώνουν, γιατί αν χρεωκοπήσει θα πεθάνει από την πείνα. Αλλά πάλι, για να μη χρεωκοπήσει, θα πρέπει πάλι να πεινάσει για τα καλά! Αναρωτιέται κανείς αν πράγματι υπάρχει ζωή πριν από το θάνατο. Μήπως όμως μπορεί και να μην είναι η κατάσταση «μπρος θάλασσα και πίσω πάλι θάλασσα» όπως εξάλλου αποδείχτηκε ότι δεν ήταν μονόδρομος το πρώτο Μνημόνιο, παρά τις τερατολογικές διαβεβαιώσεις και τα κατασταλτικά μέτρα;

ΙΙΙ. Καταλήγοντας, ας θυμηθούμε ότι το 1407 στη Γένοβα ιδρύεται η Casa di S. Giorgio, μια κοινοπραξία των δανειστών της πόλης-κράτους, η οποία εξελίσσεται σε έναν πανίσχυρο χρηματοπιστωτικό θεμικό όργανο που παίρνει στον έλεγχό του τα έσοδα της πόλης, χρησιμοποιώντας τα ως εγγυήσεις για τα δάνεια που είχαν συναφθεί και για την αποπληρωμή των τόκων (το επιτόκιο κυμαινόταν μεταξύ 8% και 10%). Στη δικαιοδοσία τής Casa περιέρχονται, για ένα διάστημα, η Κορσική και γενοβέζικες αποικίες στην Κριμαία. Διέθετε μέχρι και πρεσβευτές, όπως και στρατό. Ο δε Μακιαβέλι είχε αναγορεύσει την Casa σε σκληρό πυρήνα της πόλης-κράτους. Είναι βέβαιο ότι κάτι το παρεμφερές θα είχαν στο μυαλό τους αυτοί που πρότειναν πριν λίγο καιρό ότι πρέπει ένας ευρωπαίος Επίτροπος, με δικαίωμα βέτο στις δημοσιονομικές αποφάσεις, να εγκατασταθεί στην Ελλάδα. Ας σημειωθεί ότι η Casa di S. Giorgio λειτούργησε για 400 περίπου χρόνια όσα σχεδόν και η Οθωμανική Αυτοκρατορία είχε καταλάβει τον ελλαδικό χώρο.

Ο Βασίλης Δρουκόπουλος διδάσκει στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών  ΕΝΘΕΜΑΤΑ