Μια μετεμφυλιακή ανωμαλία...

Tου Πασχου Μανδραβελη

Κάθε πόλη διογκώνεται ή συρρικνώνεται για οικονομικούς λόγους. Η Αθήνα έφτασε στο σημερινό της μέγεθος για πολιτικούς λόγους. Η υπερδιόγκωση της πρωτεύουσας ήταν το αποτέλεσμα του υπερμεγέθους και συγκεντρωτικού κράτους που αναπτύχθηκε μετά τον εμφύλιο.

Δεν οφείλεται στο γεγονός ότι οι διωκόμενοι αριστεροί ένιωθαν πιο ασφαλείς σε μια μεγάλη πόλη, αντί στο χωριό τους, όπου ήταν σταμπαρισμένοι. Αυτό έπαιξε ρόλο αλλά οριακό. Αν δεν υπήρχαν δουλειές στην πρωτεύουσα, οι κυνηγημένοι αριστεροί δεν θα συνέρρεαν στην Αττική. Πρέπει να υπάρχουν εισοδήματα που λειτουργούν ως θέλγητρο -εσωτερικής έστω- μετανάστευσης. Αυτό που διόγκωσε την Αθήνα ήταν μια συγκεκριμένη πολιτική επιλογή, που είχε πολλές δευτερογενείς και αρνητικές επιπτώσεις αλλά και ένα στόχο: τον κρατικό έλεγχο κάθε δραστηριότητας στη χώρα, υπό τον φόβο της «κομμουνιστικής ανταρσίας».

Μια χώρα με μεγάλο κράτος, αναγκαστικά θα έχει υπερτροφική γραφειοκρατία. Αν αυτό το κράτος είναι συγκεντρωτικό, η γραφειοκρατία του πρέπει να βρίσκεται σ’ ένα γεωγραφικό χώρο. Υπηρεσίες που σε άλλες χώρες προσφέρονται από την αποκεντρωμένη γραφειοκρατία (Τοπική Αυτοδιοίκηση) στην Ελλάδα συγκεντρώνονταν στα υπουργεία. Κάποτε οι δήμαρχοι -συνήθως αριστεροί- είχαν ως μόνη αρμοδιότητα τα σκουπίδια και τα νεκροταφεία. Για όλα τα υπόλοιπα χρειαζόταν η υπογραφή κάποιου υπουργού και φυσικά οι πέριξ αυτού γραφειοκράτες....

Κάθε γραφειοκρατία χωρίς τα σημερινά τεχνολογικά εργαλεία (Διαδίκτυο τηλεδιασκέψεις κ.λπ.), πρέπει να έχει φυσική επικοινωνία και γι’ αυτό γεωγραφική εγγύτητα. Εχοντας μεγάλη γραφειοκρατία αναγκαστικά θα υπάρχουν και εκείνοι που την εξυπηρετούν: μαγαζάτορες που θα τους πουλούν τα προς το ζην, σχολεία για τα παιδιά, υπηρεσίες κ.λπ. Στην Αθήνα προστέθηκε και κάτι άλλο. Για να υπάρξει αυτό που ο Γιάννης Βούλγαρης ονόμασε «επιτηρούμενη Δημοκρατία», το μετεμφυλιακό κράτος συγκέντρωσε στην πρωτεύουσα και μεγάλο αριθμό στρατευμάτων. Μέχρι τη δεκαετία του ’80 πρέπει να υπήρχαν περισσότερες στρατιωτικές μονάδες στην Αττική απ’ ό,τι στον Εβρο. Το ίδιο το κράτος δηλαδή χρηματοδοτούσε τη διόγκωση της πρωτεύουσας.

Από την άλλη πλευρά όταν ένα κράτος ελέγχει πλέον του 50% της οικονομίας και οι επιχειρήσεις πρέπει να βρίσκονται κοντά στον βασικό τους πελάτη. Πρέπει να εδρεύουν σιμά στην καρδιά του κράτους, δηλαδή στην πρωτεύουσα. Ετσι, ακόμη και παραγωγικές μονάδες, που ξεκίνησαν από τον βιομηχανικό Βορρά της χώρας οδηγήθηκαν για καθαρά οικονομικούς λόγους στο Λεκανοπέδιο.

Από κάποιο σημείο και μετά, η διόγκωση της Αθήνας έγινε αυτοτροφοδοτούμενος κύκλος. Πολλοί άνθρωποι χρειάζονται πολλές υποδομές. Οι νέες υποδομές χρειάζονται ανθρώπους για να τις φτιάξουν κ.ο.κ. Ηρθε και η Ολυμπιάδα και φτάσαμε σε μια πρωτεύουσα που συγκεντρώνει το 40% του πληθυσμού και παράγει το 50% του ΑΕΠ, κυρίως στον τομέα των υπηρεσιών.

Τώρα είναι ορατό ότι το μοντέλο του μεγάλου και συγκεντρωτικού κράτους έφτασε σε αδιέξοδο. Μαζί του και το μοντέλο της υπερτροφικής πρωτεύουσας. Δεν υπάρχουν λεφτά για να συντηρηθεί ούτε το ένα ούτε το άλλο. Η αποκέντρωση δεν αποτελεί μόνο ευκαιρία για τον τόπο. Είναι πλέον νομοτέλεια.                kathimerini.gr