Το μυστήριο των ονείρων

Κάποτε ονειρεύτηκα ότι ήμουν μια πεταλούδα. Όταν ξύπνησα, δεν ήξερα εάν ήμουν πράγματι ένας άνθρωπος που ονειρεύτηκε πως ήταν πεταλούδα, ή μια πεταλούδα που ονειρεύεται πως είναι άνθρωπος...

Τι είναι τα όνειρα; Αυτός ο παράξενος κόσμος που υπάρχει παράλληλα με τον δικό μας, μέσα και έξω από αυτόν την ίδια στιγμή; Ένας κόσμος μήπως, που είναι ίδιος κι απαράλλαχτος με αυτόν της εγρήγορσης, με μόνη διαφορά το «μάτι» της συνείδησης που κάνει τον έναν κόσμο πραγματικό και τον άλλο φανταστικό;

Οι άνθρωποι από την αρχαιότητα είχαν διάφορες πεποιθήσεις σχετικά με τον ονειρικό κόσμο και τη σπουδαιότητα του. Σήμερα οι επιστήμονες που ερευνούν τα μυστικά του εγκεφάλου, πιστεύουν πως έχουν φτάσει ακόμα πιο κοντά στο αίνιγμα των ονείρων.

Τα όνειρα είναι νοητικές και συναισθηματικές εκφράσεις, που προβάλλονται στην οθόνη του νου μας την ώρα που κοιμόμαστε. Ονειρευόμαστε περίπου μία με δύο ώρες κάθε βράδυ. Μπορεί να έχουμε 4 με 7 όνειρα κατά τη διάρκεια του ύπνου μας. Κάθε άνθρωπος ονειρεύεται, αλλά δε θυμούνται όλοι τα όνειρά τους. Τα όνειρα είναι έγχρωμα και συχνά εμπλέκουν όλες τις αισθήσεις μας δίνοντας μας εντυπώσεις από οσμές, ήχους, εικόνες, γεύσεις και πράγματα που αγγίζουμε. Κάποιες φορές βλέπουμε συχνά το ίδιο όνειρο ξανά και ξανά, άλλες φορές έχουμε την αίσθηση πως κάποιο όνειρο το έχουμε ξαναδεί, χωρίς όμως να μπορούμε να θυμηθούμε εάν όντως συνέβη αυτό και κάποιες φορές μπορεί να ονειρευτούμε άγνωστες περιοχές και καταστάσεις, που μας φαίνονται όμως παράδοξα γνώριμες.

Καλλιτέχνες, συγγραφείς και επιστήμονες, έχουν δηλώσει κατά καιρούς πως άντλησαν τις ιδέες τους μέσα από όνειρα. Ο τραγουδιστής Paul McCartney των Beatles, αναφέρει πως κάποιο πρωί ξύπνησε με τη μελωδία του "Yesterday" στο μυαλό του, ενώ η συγγραφέας Mary Shelley δήλωσε πως είχε δει ένα πολύ έντονο όνειρο, σχετικά με έναν επιστήμονα που χρησιμοποιούσε κάποια μηχανή για να φέρει στη ζωή ένα πλάσμα. Όταν ξύπνησε, άρχισε να γράφει το βιβλίο της που αναφερόταν σε έναν επιστήμονα ονομαζόμενο Δρ. Φράνκενστάιν!

Για εκατοντάδες χρόνια, οι άνθρωποι προσπαθούν να καταλάβουν τι σημαίνουν τα όνειρα..............
Οι αρχαίοι Έλληνες και οι Ρωμαίοι αναφέρουν συχνά όνειρα, που φέρουν μηνύματα από θεούς. Τέτοια μηνύματα έχουν παίξει σημαντικό ρόλο σε μάχες και λέγεται πως έδρασαν με συμβουλευτικό τρόπο σε στρατιωτικούς αρχηγούς κατά τη διάρκεια πολέμων. Στην αρχαία Αίγυπτο, οι άνθρωποι που μπορούσαν να ερμηνεύσουν το νόημα των ονείρων έχαιραν ιδιαίτερης εκτίμησης, ενώ στη Βίβλο, υπάρχουν πάνω από επτακόσιες αναφορές ή ιστορίες που σχετίζονται με όνειρα. Επίσης, ιστορίες που συνδέονται με τη γέννηση του Μωάμεθ, εμπεριέχουν σημαντικά γεγονότα που είχαν προλεχθεί σε όνειρα, συμπεριλαμβανομένης της γέννησης του Μωάμεθ, καθώς και του ονόματός του. Στην Κίνα υπήρχε η αντίληψη ότι τα όνειρα ήταν ένας τρόπος για να επισκεφτεί κανείς τα αποθανόντα μέλη της οικογένειάς του. Κάποιοι ιθαγενείς της Αμερικής και του Μεξικού πιστεύουν πως ο ονειρικός κόσμος είναι ένας διαφορετικός κόσμος από αυτόν που ζούμε ξύπνιοι, τον οποίο μπορούμε να επισκεφτούμε όταν κοιμόμαστε. Στην Ευρώπη και ιδιαίτερα στην εποχή του Μεσαίωνα οι άνθρωποι πίστευαν πως τα όνειρα ήταν δαιμονικά και πως μπορούσαν να οδηγήσουν τους ανθρώπους να κάνουν κακές πράξεις.

Στις αρχές του εικοστού αιώνα, δύο σημαντικοί επιστήμονες ανέπτυξαν διαφορετικές θεωρίες για τα όνειρα. Ο αυστριακός ψυχίατρος Sigmund Freud έγραψε το βιβλίο «η ερμηνεία των ονείρων». Πίστευε πως οι άνθρωποι συχνά ονειρεύονται πράγματα που θα ήθελαν να έχουν ή να κάνουν αλλά δεν μπορούν και πως αυτά συνδέονται ιδιαίτερα με σεξουαλικά και επιθετικά ένστικτα. Για τον Freud τα όνειρα είχαν πολλά κρυφά νοήματα. Προσπάθησε να τα καταλάβει, ώστε μέσα από αυτά να καταλάβει τους ίδιους τους ανθρώπους και το πώς αυτοί σκέπτονταν ή ενεργούσαν με διάφορους τρόπους. Πίστευε πως κάθε σκέψη και πράξη μας έχει βαθύτερα κίνητρα και πως μέσα από τα όνειρα θα μπορούσαν να βρεθούν οι καλά θαμμένοι αυτοί κινητήρες των δράσεων και σκέψεών μας. Έδωσε ένα κλειδί ερμηνείας των ονείρων, βοηθώντας στην επίλυση προβλημάτων αλλά και στην αυτοανάλυση των ανθρώπων. Για παράδειγμα ο Freud έλεγε πως όσοι ονειρεύονται πως πετούν ή αιωρούνται, θέλουν να ελευθερωθούν από την παιδική τους ηλικία. Εάν κάποιος ονειρεύεται πως κάποιος στενός του συγγενής πεθαίνει, πιθανότατα κρύβει εχθρότητα για το πρόσωπο αυτό, ή επιθυμία να αποκτήσει αυτά που έχει το άλλο πρόσωπο.

Ο σουηδός ψυχίατρος Carl Yung εργάστηκε για αρκετά χρόνια κοντά στον Freud, αλλά ανέπτυξε εντελώς διαφορετικές απόψεις σχετικά με τα όνειρα. Πίστευε πως μέσω των ονείρων οι άνθρωποι θα μπορούσαν να βρουν βοήθεια ώστε να ωριμάσουν και να αποκτήσουν κατανόηση του εαυτού τους. Επίσης θεωρούσε πως μέσα από τα όνειρα θα μπορούσαν να βρεθούν λύσεις σε προβλήματα που αντιμετωπίζει κάποιος όταν είναι σε εγρήγορση. Τα όνειρα έχουν να μας πουν πολλά πράγματα για τον εαυτό μας και για τις σχέσεις μας με τους άλλους. Ο Yung σε αντίθεση με τον Freud, δεν πίστευε πως μέσα στα όνειρα κρύβονταν αισθήματα που σχετίζονταν με το σεξ και την επιθετικότητα.

Σήμερα η επιστήμη που μελετάει τα όνειρα έχει εξελιχθεί και μπορούμε να παρακολουθήσουμε τι γίνεται στον εγκέφαλο κάποιου που βλέπει όνειρα. Σύμφωνα με τις απεικονίσεις της εγκεφαλικής λειτουργίας, κατά τη διάρκεια των ονείρων έχουμε μεγάλη δραστηριότητα στην οπτική περιοχή, καθώς και σε περιοχές που σχετίζονται με τα συναισθήματα, ενώ παρουσιάζεται μικρή δραστηριότητα στις περιοχές που γίνονται λογικοί συλλογισμοί. Ίσως έτσι να εξηγείται το γεγονός, ότι αυτά που βλέπουμε στα όνειρα φαντάζουν παράδοξα και δύσκολα να κατανοηθούν, ακόμα περισσότερο μας είναι δύσκολο να αφηγηθούμε ένα όνειρο που είδαμε.
Το 1953 ανακαλύφθηκε ένα ιδιαίτερο στάδιο ύπνου, που ονομάστηκε REM από τα αρχικά των λέξεων "rapid eye movement" ταχύτατη κίνηση ματιών. Τα μάτια μας κινούνται αστραπιαία μπροστά και πίσω την ώρα που τα βλέφαρα είναι κλειστά. Κατά τη διάρκεια του ύπνου το σώμα μας περνάει από διάφορα στάδια, από τα οποία το στάδιο REM είναι το τέταρτο. Μπαίνουμε στο στάδιο αυτό, τέσσερις με επτά φορές το βράδυ, όταν κοιμόμαστε. Κατά τη διάρκειά του, το σώμα μας δεν κινείται καθόλου και τότε είναι που βλέπουμε όνειρα. Εάν κάποιος ξυπνήσει κατά τη διάρκεια αυτού του σταδίου, μπορεί να θυμηθεί σχεδόν το 90% των ονείρων που είδε. Αυτό ισχύει ακόμα και για όσους λένε ότι δεν ονειρεύονται όλοι ονειρεύονται, αλλά κάποιοι δεν μπορούν να θυμηθούν τα όνειρά τους.

Ένα ιδιαίτερο είδος ονείρων είναι τα συνειδητά όνειρα (lucid dreaming), στα οποία κάποιος γνωρίζει ότι ονειρεύεται την ώρα που βλέπει το όνειρο. Μία καναδέζικη οργάνωση που λέγεται «the Dreams Foundation» πιστεύει ότι κάποιος μπορεί να εκπαιδευτεί στο να έχει συνειδητά όνειρα, εάν τους δίνει ιδιαίτερη σημασία και τα καταγράφει. Με τον τρόπο αυτό, μπορεί κανείς να αυξήσει την φαντασία και τη δημιουργικότητά του. Οργανώνουν ομάδες που συνδυάζουν ασκήσεις επάνω στο συνειδητό ονείρεμα με ταξίδια σε ειδυλλιακές περιοχές που προσφέρουν ηρεμία, θεωρώντας πως με τον τρόπο αυτό μπορεί κανείς να αντιμετωπίσει καλύτερα τα προσωπικά του προβλήματα, αλλά και να βοηθήσει ενεργά βρίσκοντας λύσεις στα μεγάλα προβλήματα της κοινωνίας.

Ο επιστημονικός κόσμος έχει ασχοληθεί πολύ σοβαρά με τα όνειρα, τόσο ώστε να ερευνήσει τη φύση τους, αλλά και ως τρόπο θεραπείας για νοητικά και συναισθηματικά προβλήματα. Η «ένωση για την έρευνα των ονείρων» (Association for the Study of Dreams) κάνει μία διεθνή συνάντηση κάθε χρόνο. Σε μία τέτοια συνάντηση βρέθηκαν επιστήμονες, οι οποίοι μελέτησαν τις περιπτώσεις θυμάτων από εγκλήματα, οι οποίοι είχαν πολλούς εφιάλτες. Άλλες φορές έχει μελετηθεί η σχέση ονείρων και δημιουργικότητας, τα όνειρα ανθρώπων που πάσχουν από κάποια ασθένεια, ή οι ιδιαιτερότητες των παιδικών ονείρων.

Ένα τμήμα της επιστημονικής έρευνας για τα όνειρα, είναι η μελέτη της εγκεφαλικής δραστηριότητας κατά τη διάρκεια του ύπνου, που γίνεται με ηλεκτροεγκεφαλογράφημα. Έχει διαπιστωθεί πως όταν κάποιος ονειρεύεται, το τμήμα του εγκεφάλου το οποίο ενεργοποιείται όταν νιώθουμε συναισθήματα, είναι ιδιαίτερα ενεργό. Αντίθετα, το πρόσθιο τμήμα του εγκεφάλου είναι πολύ λιγότερο ενεργό. Εκεί βρίσκεται το κέντρο των υψηλότερων νοητικών μας λειτουργιών, όπως η οργάνωση και η μνήμη. Η ερευνήτρια Rosalind Cartwright που εργάζεται στο κέντρο έρευνας ονειρικών διαταραχών στο Σικάγο, δηλώνει πως τα όνειρα μοιάζουν με αναμνήσεις, που έχουν τοποθετηθεί η μία επάνω στην άλλη. Είναι συνδεδεμένες με συναισθήματα κι όχι με σκέψεις.

Άλλοι ερευνητές μελετούν, πως μέσα από τα όνειρα μπορούμε να βοηθηθούμε ώστε να τα βγάλουμε πέρα με προβλήματα και έντονα αρνητικά συναισθήματα. Ο Robert Stickgold, καθηγητής ψυχιατρικής στο πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ στη Μασαχουσέτη, λέει πως όταν ονειρευόμαστε, ο εγκέφαλός μας προσπαθεί να κατανοήσει τον κόσμο. Το κάνει αυτό συνδυάζοντας με διαφορετικούς τρόπους τις αναμνήσεις μας, ώστε να δημιουργηθούν νέες συνδέσεις και συσχετίσεις. Πιστεύει πως τα όνειρα είναι μια βιολογική διαδικασία. Δε συμφωνεί με τον Sigmund Freud, πως μέσω των ονείρων εκφράζουμε τα κρυμμένα αισθήματα και τις επιθυμίες μας.

Έχουν περάσει πάνω από 100 χρόνια από τότε, που ο Sigmund Freud δημοσίευσε την «ερμηνεία των ονείρων».

Πολύ περισσότερα χρόνια έχουν ακόμα περάσει, από την εποχή που οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν το ονείρεμα σε ειδικά υπνο-θεραπευτήρια, ενώ ακόμα νωρίτερα οι ιερείς της αρχαίας Αιγύπτου θεωρούσαν, πως τα όνειρα ήταν ένα παράθυρο για έναν μυστήριο μεταφυσικό κόσμο, στον οποίο θα μπορούσαν να μπουν συνειδητά μόνον οι μυημένοι.

Όσο κι αν έχεις προχωρήσει η επιστημονική έρευνα, πραγματικά για την επίλυση του μυστηρίου των ονείρων, ίσως είμαστε ακόμα πολύ μακριά.     Pathfinder Tech