Σημειώσεις από το Μετρό της Κοπεγχάγης

Του Γκασμεντ Καπλανι           Κοντά στην είσοδο του Μετρό, στο κέντρο της Κοπεγχάγης. Ένας νεαρός (φοιτητής ίσως) εν ώρα εργασίας. Κρατώντας ένα από εκείνα τα κοντάρια όπου είναι καρφωμένες διάφορες διαφημίσεις. Έριχνε χιονόνερο εκείνη την ημέρα και εκείνος είχε χαθεί στο διάβασμα. Δεν ξέρω εάν οι Δανοί είναι οι πιο ευτυχισμένοι άνθρωποι στον κόσμο, όπως προέκυψε από μια πρόσφατη έρευνα. Διαπίστωσα όμως ότι διαβάζουν πολύ. Φαντάστηκα μετά, για μια στιγμή, αυτή την σκηνή στην Αθήνα. Ναι, το έκανα και αυτό…

Τώρα που επέστρεψα στην Αθήνα, μετά από τρεις εβδομάδες περιπλανήσεων ανάμεσα σε Ευρώπη και Αμερική, σκέφτηκα να καθίσω κάτω και να ξεφυλλίσω τις σημειώσεις μου. Θα αρχίσω από την Κοπεγχάγη. Βρέθηκα εκεί για να παρουσιάσω το βιβλίο μου, που μόλις μεταφράστηκε στα δανέζικα. Κοπεγχάγη σημαίνει «λιμάνι των εμπόρων». Εκείνοι και οι ψαράδες ίδρυσαν την πόλη. Μια πόλη όμορφη, ευγενική, σύγχρονη, καθαρή, εργασιομανής, εσωστρεφής. Η πρώτη καφετέρια άνοιξε το 1974. Μια πληροφορία που αφήνει άναυδο έναν Βαλκάνιο σαν και μένα. Τώρα τις καφετέριες τις βρίσκεις παντού. Είναι μια από τις συνέπειες της παγκοσμιοποίησης. Κάποιες άλλες τις βλέπεις στο μετρό, το πρωί, όταν τα δανεζόπουλα πάνε στο σχολείο. Ξανθοί και μελαψοί μαζί, με μάτια σχιστά και δέρμα μιγά, να γελάνε, να μιλάνε δυνατά στα δανέζικα..... Καθρέφτης μιας Ευρώπης όπου μιγνύονται καταγωγές και χρώματα. Βλέποντας αυτά τα παιδάκια σκέφτομαι ότι οι κραυγές για «αποτυχία της πολυπολιτισμικότητας» και «ξένους εισβολείς» δεν είναι παρά οι οδύνες ενός δύσκολου τοκετού. Τίποτα δεν αλλάζει χωρίς συγκρούσεις, φοβίες, πόνο. Η Ευρώπη δεν αλλάζει. Η Ευρώπη έχει ήδη αλλάξει…

Κάθε φορά που επισκέπτομαι τον Βορρά με εκπλήσσει η φροντίδα που δείχνουν οι Βόρειοι για τους δημόσιους χώρους. Παράξενο. Τούτοι εδώ, τον περισσότερο καιρό, μένουν κλεισμένοι στα σπίτια τους λόγω του τσουχτερού κρύου. Εμάς η Φύση μας έχει χαρίσει έναν υπέροχο ουρανό, που μας καλεί συνέχεια να βγούμε από το σπίτι, να περπατάμε σε δρόμους και πεζοδρόμια. Δεν θα έπρεπε να φροντίζουμε τους δημόσιους χώρους με θρησκευτική ευλάβεια; Αντί αυτού μας κατέχει μια δαιμονική αδιαφορία για κάθε τι το δημόσιο, για κάθε τι το κοινό. Μόνο ο,τι είναι δικό μου μετράει. Μόνο ο,τι αφορά το σόι μου έχει σημασία. Και νομίζω ότι εδώ έγκειται το πρόβλημά μας. Δυσκολευόμαστε να περάσουμε από την «νοοτροπία του σογιού» στην «ιδέα της συλλογικότητας».

Περιπλανιέμαι στο μετρό της Κοπεγχάγης και προσπαθώ να βρω ομοιότητες και διαφορές με εκείνο της Αθήνας. Το δικό μας είναι πιο καθαρό. Εδώ δεν υπάρχουν απεργίες. Tο εισιτήριο είναι πιο ακριβό αλλά και οι μισθοί είναι, τουλάχιστον, δυο φορές παραπάνω. Κάποια στιγμή, χαζεύοντας τον κόσμο, παρατηρώ τις μπότες που φορούν οι γυναίκες. Δεν μιλώ για μποτίνια αλλά για μπότες κανονικές, που φθάνουν ως το γόνατο και μερικές φορές τα καλύπτουν. Έχετε παρατηρήσει ότι φέτος, οι μπότες, κάνουν θραύση ανάμεσα στις γυναίκες; Από την Αθήνα μέχρι την Κοπεγχάγη. Πιο πολύ στην Αθήνα, φυσικά. Η μπότα, αυτό το σύμβολο, κάποτε, της αρρενωπότητας, της ιπποσύνης αλλά και της αυταρχικότητας. Σήμα κατατεθέν του Ντ' Αρντανιάν από το χωριό Γκαστόν. Ίσως πρόκειται για αντιστροφή των ρόλων; Ίσως είναι έκφραση της γυναικείας επιθυμίας για επικράτηση ή περιπέτεια; Μήπως έχει δίκιο ο Μπροντιγιάρ όταν έλεγε πως πάμε προς μια μεικτή σεξουαλική ταυτότητα μεικτή και η μόδα είναι ο καλύτερος καθρέφτης αυτής της τάσης; Ή μήπως, όπως λένε μερικοί, το γυναικείο σώμα είναι ο καλύτερος καθρέφτης των κοινωνικών αγωνιών και τάσεων. Ο ανθρωπολόγος Desmond Morris, λόγου χάριν, περιγράφει πως ιστορικά η οικονομική κατάσταση στην Δύση αποτυπώνεται άμεσα στο μάκρος της γυναικείας φούστας. Κονταίνουν κάθε φορά που υπάρχει οικονομική ευμάρεια. Μακραίνουν κάθε φορά που έρχονται οικονομικές κρίσεις. Εάν ο Morris έχει δίκιο, το καλοκαίρι θα φανεί, επιτέλους, εάν θα υπάρξει επιμήκυνση του χρέους ή αναδιάρθρωση, χρεοκοπία και πολυετή ύφεση ή ανάκαμψη…         Υπάρχουμε….. Συνυπάρχουμε;