Η Ελλάδα δεν είναι μόνη: η Βρετανική οικονομική τραγωδία

Το δημοσιονομικό έλλειμμα στην Ελλάδα είναι εξωφρενικά υψηλό. Αλλά της Μεγάλης Βρετανίας είναι ακόμη μεγαλύτερο και έχει κρατήσει τον πρωθυπουργό της χώρας, απασχολημένο σε αυτή την εκλογική περίοδο. Τα επόμενα χρόνια οι περικοπές αναμένεται να είναι εξαιρετικά επώδυνες.

Τις πιο σκοτεινές ώρες, αυτές της καταπολέμησης του Αδόλφου Χίτλερ, το βρετανικό Υπουργείο Πληροφοριών - που υπήρχε κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου – είχε προωθήσει μία συγκεκριμένη αφίσα. Προοριζόμενη να φέρει την ηρεμία στο εσωτερικό μέτωπο, απεικόνιζε το στέμμα του βασιλιά Γεωργίου VI σε κόκκινο φόντο, με τις λέξεις «Διατηρείστε την ψυχραιμία σας και συνεχίστε» να τη συνοδεύουν.

Η κατάσταση δεν ήταν τόσο απελπιστική ώστε να δικαιολογήσει τη χρήση της αφίσας και τα εκατομμύρια αντίτυπα που είχαν τυπωθεί, αποθηκευτεί και τελικά δεν χρησιμοποιήθηκαν. Πριν από δέκα χρόνια, ένας βιβλιοπώλης ανακάλυψε ένα μόνο αντίγραφο, το οποίο και κρέμασε στο κατάστημά του. Αυτό μπορεί να ήταν το τέλος της καριέρας της αφίσας, όμως στη συνέχεια η χώρα ήρθε αντιμέτωπη με πολλαπλές κρίσεις: τρομοκρατικές επιθέσεις, την πανωλεθρία των τραπεζών και τέλος την οικονομικοπιστωτική κρίση.

Η αφίσα τώρα κρέμεται στα γραφεία των διευθυντών και των μελών του κοινοβουλίου, στους στρατώνες αλλά και στους κοιτώνες των σπουδαστών. Ολόκληρα υπουργεία τη χρησιμοποιούν προκειμένου να ενισχύσουν το ηθικό. Πλαισιώνεται δε, από άλλες αφίσες που απεικονίζουν την Downing Street και τα Ανάκτορα του Μπάκιγχαμ.

Η διατήρηση της ψυχραιμίας δεν είναι καθόλου εύκολη αυτή τη φορά.......... Η Βρετανική λίρα είναι ασταθής. Η οικονομία βρίσκεται στην χειρότερη κρίση της από το 1931 και η χώρα κατέληξε να βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής από την κατάσταση μίας βαθιάς ύφεσης. Οι κερδοσκόποι στοιχηματίζουν εναντίον της ανάκαμψης. Η ανάκαμψη του τραπεζικού τομέα είχε πιο σοβαρές επιπτώσεις στα δημόσια οικονομικά της χώρας από ότι σε άλλες βιομηχανικές χώρες. Το έλλειμμα του προϋπολογισμού στο Λονδίνο θα ανέλθει σε 186 δις λίρες (205 δις ευρώ ή 280 δις δολάρια) το τρέχον έτος – δηλαδή στο 12,9% του ΑΕΠ της χώρας.

Κανείς δεν ξέρει πώς να διορθώσει το πρόβλημα

Η χώρα που μία φορά αναφερόταν ως «Cool Britannia» βρίσκεται σε σοβαρή κρίση, με μια τρύπα στον προϋπολογισμό της κατά πολύ μεγαλύτερη από το δημοσιονομικό έλλειμμα της Ελλάδας, που τώρα αγγίζει το 12,2%. Κανείς δεν ξέρει πώς να διορθώσει το πρόβλημα.

Πράγματι, έχει γίνει τόσο ανησυχητικό, που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, φέρεται σύμφωνα με έκθεση που διέρρευσε στο Reuters, ξεκαθάρισε την Τετάρτη στο Λονδίνο ότι πρέπει να κάνει περισσότερα προκειμένου να ενισχύσει τον προϋπολογισμό του. «Η δημοσιονομική στρατηγική που περιγράφεται στο πρόγραμμα σύγκλισης του Ηνωμένου Βασιλείου δεν προβλέπει τη διόρθωση του υπερβολικού ελλείμματος έως το οικονομικό έτος 2014/2015, όπως συνέστησε το Συμβούλιο» αναφερόταν σε δήλωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Τα πράγματα περιπλέκονται καθώς οι Βρετανοί θα προσέλθουν στις κάλπες σε λίγες βδομάδες, πιθανότατα στις 6 Μαΐου. Ο επόμενος πρωθυπουργός θα έχει πολύ δουλειά να κάνει για τη δραστική μείωση του ελλείμματος του προϋπολογισμού, την αναδιάρθρωση του τραπεζικού κλάδου και τον επιτυχή επαναπροσανατολισμό της οικονομίας. Και θα πρέπει να τα καταφέρει όλα αυτά με τον ελάχιστο προϋπολογισμό.

Και οι δύο υποψήφιοι παρέχουν ψηφοφόρους κάθε λόγο να αμφισβητήσουν τα προσόντα τους σε πρακτικό επίπεδο. Ο Γκόρντον Μπράουν, ως υπουργός Οικονομικών στην κυβέρνηση του προκατόχου του, Τόνι Μπλερ, δήλωνε υπερήφανος ότι έχει θέσει τέρμα στις διακυμάνσεις της οικονομίας, μια για πάντα. Είχε, όμως, μόλις λάβει τα ηνία από τον Μπλερ όταν η βρετανική οικονομία βυθίστηκε.

Ο Brown γελοιοποιήθηκε από τον Τύπο, αντιμετώπισε αντιδράσεις στο εσωτερικό του κόμματος και αντιμετώπισε την περιφρόνηση από το λαού. Υπήρξε όμως ανθεκτικός. Απορρόφησε την κριτική σταδιακά και απέκτησε τη φήμη ενός ικανού διαχειριστή κρίσεων, τουλάχιστον κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Οι δημοσκοπήσεις των τελευταίων εβδομάδων δείχνουν ότι, ενώ λίγοι Βρετανοί τον βλέπουν με συμπάθεια όλο και περισσότεροι είναι πρόθυμοι να τον ψηφίσουν έτσι κι αλλιώς.

Υψηλότεροι φόροι - υψηλότερα τέλη

Η έντονη παρουσία του Μπράουν αποδίδεται πρωτίστως στον Συντηρητικό αντίπαλό του David Cameron, μέλος της αλαζονικής ανώτερης τάξης και ειδικός σύμβουλος του Υπουργού Οικονομικών, κατά τη διάρκεια της κρίσης της βρετανικής λίρας το 1992, κάτι που θεωρείται η μόνη εμπειρία του σε ζητήματα αντιμετώπισης οικονομικών δυσχερειών.

Οι δύσκολες στιγμές βρίσκονται μπροστά για το Ηνωμένο Βασίλειο. Οι Βρετανοί μπορούν να προσβλέπουν σε υψηλότερους φόρους και τέλη. «Θα πρέπει να κάνουν πολλές θυσίες» υποστηρίζει ο οικονομολόγος Karl Emmerson του ανεξάρτητου Ινστιτούτου Φορολογικών Μελετών του Λονδίνου. «Οι περικοπές» υποστηρίζει «θα είναι πιο δραστικές κι από εκείνες της πρώην πρωθυπουργού, Μάργκαρετ Θάτσερ»

«Δραστικότερες κι από της Θάτσερ». Τέτοιες φράσεις ενεργοποιούν το ένστικτο των πολιτών να μείνουν μακριά από τους Συντηρητικούς. Στη δεκαετία του 1980 στήθηκαν οδοφράγματα στους δρόμους και η αστυνομία συγκρούστηκε επανειλημμένα με τους διαδηλωτές. Πολλοί είναι οι Βρετανοί που δεν έχουν ξεχάσει.

Η Σιδηρά Κυρία μπορεί να εισήγαγε μέτρα λιτότητας αλλά οι πραγματικές κρατικές δαπάνες συνέχισαν να αυξάνονται από χρόνο σε χρόνο, με μία μόνο εξαίρεση το 1988. Λόγω του ελλείμματος του προϋπολογισμού η επόμενη κυβέρνηση, ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα των εκλογών, δεν θα έχει καμία άλλη επιλογή από το να μειώσει και μάλιστα σημαντικά τις δαπάνες.

Τα μέτρα θα είναι σκληρά

Εξακολουθεί να υπάρχει διαφωνία για το πότε θα πρέπει να ξεκινήσουν τα μέτρα λιτότητας, με τους Συντηρητικούς να ζητούν να τεθούν σε ισχύ άμεσα, μία άποψη που υποστηρίζουν 20 κορυφαίοι οικονομολόγοι σε επιστολή τους στην «Sunday Times».

Λίγες ημέρες αργότερα, υποστηρικτές των Εργατικών απάντησαν με δύο επιστολές στην «Financial Times» τις οποίες υπογράφουν περισσότεροι από 60 οικονομολόγοι, μεταξύ των οποίων δύο νομπελίστες. Προειδοποιούν ότι αν επιβληθούν τώρα σκληρά μέτρα λιτότητας θα αντιστραφεί η εύθραυστη οικονομική ανάκαμψη και θα ενεργοποιηθεί μία νέα ύφεση.

Ανεξάρτητα από το πότε θα αρχίσουν οι περικοπές θα είναι βίαιες. Περισσότερες από 100.000 θέσεις εργασίας στις τοπικές κυβερνήσεις βρίσκονται σε έντονο κίνδυνο, σύμφωνα με τον Τόνι Τράβερς του London School of Economics. Ορισμένες κοινότητες έχουν μάλιστα ήδη προχωρήσει στη μείωση του προσωπικού.

Θα υπάρξουν επίσης μαζικές περικοπές στην κατασκευή κατοικιών για χαμηλά εισοδήματα και τις μεταφορές που θα «μεταφραστεί» σε ακόμη παλαιότερες κατοικίες και περισσότερες λακκούβες στους ήδη άθλιους δρόμους της Βρετανίας καθώς και σε νέες περικοπές στα τρένα υψηλής ταχύτητας. Τα πανεπιστήμια έχουν ήδη χάσει σχεδόν 1 δις λίρες από τη χρηματοδότησή τους και τα διάφορα think tanks προβλέπουν ότι ο προϋπολογισμός της άμυνας ενδεχομένως να συρρικνωθεί κατά περίπου 15% ως το 2015.

Το τίμημα για τα χρέη των Τραπεζών

«Οι Βρετανοί θα περάσουν το υπόλοιπο της ζωής τους πληρώνοντας για τα χρέη των τραπεζών τα οποία η κυβέρνηση μετέφερε σε μας» δηλώνει ο Εργατικός Δήμαρχος του Μπέρμιγχαμ, Mike Whitby, ο οποίος μόλις απέλυσε 103 άτομα τα οποία αναμένεται να ακολουθήσουν περισσότεροι από 2000 εργαζόμενοι στην πόλη, εντός του τρέχοντος έτους. Το Μπέρμιγχαμ είναι μία από τις παλαιότερες βιομηχανικές πόλεις της Αγγλίας και σήμερα δεν έχει σχεδόν καθόλου βιομηχανία. Στο παρελθόν, εταιρείες όπως η Dunlop, η Austin, η Vickers και η Morris είχαν εργοστάσια στην περιοχή αλλά από την αρχή της διοίκησης του Τόνι Μπλερ, έχουν χαθεί τουλάχιστον 130.000 θέσεις εργασίας. {…}

Το Μπέρμιγχαμ είναι τυπικό παράδειγμα της βρετανικής κρίσης. Σε μεγάλα τμήματα της χώρας, έξω από το Λονδίνο, σε περιοχές όπου τα φουγάρα των εργοστασίων του κόσμου κάπνιζαν ασταμάτητα, η κυβέρνηση έχει ήδη γίνει ο μεγαλύτερος εργοδότης. Το λίκνο της βιομηχανίας έχει σε μεγάλο βαθμό αποβιομηχανοποιηθεί καθώς η οικονομική δραστηριότητα επικεντρώθηκε στις τραπεζικές και λοιπές υπηρεσίες. Το βιομηχανικό μερίδιο του ΑΕΠ ήταν ήδη σε παρακμή, από τη διακυβέρνηση Θάτσερ, αλλά μειώθηκε ακόμη περισσότερο και ακόμη πιο γρήγορα κατά τη διακυβέρνηση του Μπλερ και κατόπιν του Μπράουν.

«Η Βρετανία είναι φτωχότερη από ο, τι πιστεύεται», υποστηρίζει η «Financial Times».

Ο Μπράουν σκοπεύει να διορθώσει αυτά τα λάθη μετά τις εκλογές, φέροντας την ιδέα μίας νέας μορφής εκβιομηχάνισης και υποστηρίζοντας ότι μέχρι και 1,5 εκ. θέσεις εργασίας υψηλής εξειδίκευσης θα μπορούσαν να δημιουργηθούν κατά την επόμενη πενταετία σε βασικούς, προσανατολισμένους στο μέλλον, βιομηχανικούς τομείς, όπως η βιοτεχνολογία, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, το λογισμικό και το Διαδίκτυο. Η χώρα χρειάζεται μηχανικούς, όχι «οικονομικούς ζογκλέρ» υποστηρίζει ο Μπράουν, μόνο που ο τρόπος που το θέτει ακούγεται σαν επικήδειος.

Όμως, η χώρα δεν είναι χωρίς προοπτική. Η Μεγάλη Βρετανία έχει κάποια από τα κορυφαία πανεπιστήμια του κόσμου, και λίγες χώρες είναι υπεύθυνες για τόσες αιτήσεις διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας. Επιχειρηματικά πάρκα και καινοτόμες επιχειρήσεις υψηλής τεχνολογίας έχουν αναπτυχθεί γύρω από τα Πανεπιστήμια και μερικές είναι εξαιρετικά επιτυχείς.

Οι ταλαντούχοι απόφοιτοι της Οξφόρδης και του Κέιμπριτζ θα εργαστούν για τις εταιρείες αυτές στο μέλλον και όχι όπως μέχρι τώρα, για τις επενδυτικές τράπεζες του Λονδίνου. Αλλά παρά το γεγονός ότι οι επιχειρήσεις θα απασχολούν αναμφίβολα μεγαλύτερο αριθμό νέων, θα φτάσει αυτός ο αριθμός το 1,5 εκατ., όπως προβλέπει Μπράουν;

Ορισμένοι καινοτόμοι γραφίστες είναι ήδη ένα βήμα μπροστά. Παίρνοντας την επιτυχημένη αφίσα «Διατηρείστε την ψυχραιμία σας και συνεχίστε» από το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και προσαρμόζοντάς τη στη σημερινή κατάσταση, δημιούργησαν ένα νέο hit. Η νέα αφίσα απεικονίζει ένα ανάποδο στέμμα που πλαισιώνεται από τη φράση «Τώρα… Πανικοβληθείτε και Φρικάρετε».        Άρθρο του Marco Evers στο περιοδικό Spiegel, 17/03/2010     tvxs.gr