Σύμφωνα με την Ελληνική μυθολογία ο Περσέας χρησιμοποίησε το αποκεφαλισμένο κεφάλι της Γοργόνας Μέδουσας που είχε φίδια για μαλλιά ως ασπίδα με την οποία μετέτρεπε τους εχθρούς του σε πέτρα. Από τον 16ο αιώνα η Μέδουσα θεωρείτο πως συμβόλιζε τον θρίαμβο της λογικής επί των αισθήσεων.
Η ασπίδα δωρίστηκε στον πρίγκηπα Φερδινάνδο Α΄ των Μεδίκων από τον καρδινάλιο Φραντσέσκο Μαρία Ντελ Μόντε, ο οποίος ήταν προστάτης του Καραβάτζο. Γνωρίζουμε πως το έργο κατά το τέλος του 16ου αιώνα βρισκόταν στη συλλογή όπλων των Μεδίκων. Σε αυτήν βρισκόταν πάνω σε μία κούκλα ενός πολεμιστή, πάνω σε άλογο, μαζί με μία πανοπλία από την Περσία, μα δυστυχώς δεν γνωρίζουμε εάν αυτός ήταν και ο τόπος για τον οποίο προορίστηκε εξαρχής η ασπίδα. Με το διαχωρισμό της συλλογής των Μεδίκων που έγινε κατά τον 18ο αιώνα η ασπίδα παρέμεινε για πάντα δεμένη με τα ζωγραφικά έργα, και άρα αργότερα με την ιστορία της Πινακοθήκης Uffizi.
Το 1568 ο Τζόρτζιο Βαζάρι, είχε γράψει για μία ασπίδα-μέδουσα του Λεονάρντο στη συλλογή του Μεγάλου Δούκα. Το έργο του Λεονάρντο έχει εξαφανιστεί από τότε, αλλά αν υπήρχε το 1597 ο Ντελ Μόντε θα τη γνώριζε, και δίνοντας στον Καραβάτζιο αυτή την ανάθεση, έθετε τον προστατευόμενό του σε σύγκριση με τον άνθρωπο που ακόμα και τότε θεωρείτο ένας από τους μεγαλύτερους απ'όλους τους ζωγράφους.
Η εικόνα είναι αξιοσημείωτη ως κατόρθωμα προοπτικής, γιατί μέσα από τη φαινομενικά κοίλη επιφάνεια της ασπίδας - στην πραγματικότητα είναι κυρτή - το κεφάλι της Γοργόνας μοιάζει να προβάλλεται στο χώρο, έτσι ώστε το αίμα γύρω από το λαιμό της φαίνεται να πέφτει στο έδαφος.
Το 1993, μετά την έκρηξη της βόμβας στην οδό via Georgofili και την μεταφορά του έργου, ο συντηρητής Stefano Scarpelli μελέτησε το έργο και επιβεβαίωσε την άσχημη κατάσταση στην οποία βρισκόταν, η συντήρηση ξεκίνησε όμως μόνο το Μάρτιο του 2002. Μέσω των εξετάσεων που έγιναν στο έργο συγκεντρώθηκαν πλήθος πληροφοριών γύρω από αυτό. Είμαστε σχεδόν πια βέβαιοι ότι πρόκειται για μια ασπίδα προγενέστερη του Καραβάτζο, λόγω μιας διακόσμησης στο πίσω μέρος της ασπίδας και κάτω από το χρώμα. Αυτή η υπόθεση επιβεβαιώνεται ακόμη από την ύπαρξη μιας τρύπας στοκαρισμένης στο κέντρο της ασπίδας, όπου δηλαδή προηγουμένως υπήρχε μια μεταλλική κατάληξη.
Μετά από προσεκτική εξέταση στο μικροσκόπιο βρέθηκαν ζώνες φύλλων χρυσού γύρω από το κεφάλι της Μέδουσας. Το επιχρύσωμα αυτό ακολουθεί το περίγραμμα των φιδιών, σε κάποια όμως σημεία το επικαλύπτει. Έτσι οδηγούμαστε στην συμπέρασμα ότι επρόκειτο για ένα πείραμα του ζωγράφου. Ήθελε δηλαδή να δώσει στη Μέδουσα ένα φόντο μεταλλικό, και να κάνει έτσι το ζωγραφικό του έργο την ψευδαίσθηση μιας πραγματικής ασπίδας. Σ'αυτή την απόπειρα έμπνευση του ήταν όχι μόνο η συνήθεια, ήδη από την αρχαιότητα, να διακοσμούνται οι ασπίδες με το κομμένο κεφάλι της γοργόνας αλλά και η ιδέα ενός κυρτού καθρέφτη-ασπίδας. Αυτής της ασπίδας που ο Περσέας χρησιμοποίησε για να καταφέρει να κοιτάξει, μέσω της αντανάκλασης, τη Μέδουσα. Σε ένα άλλο έργο του ("Μάρθα και Μαρία Μαγδαληνή", Detroit Institute of Art) o Καραβάτζο έχει χρησιμοποιήσει ένα κυρτό καθρέφτη, ο οποίος έχει την ίδια κορνίζα με αυτή της Μέδουσας. (ΡΕΝΑ ΔΙΑΚΙΔΗ)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου